• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar

Dwars door Amsterdam-Oost .......

  • Verhalen
  • #Dwars door de buurt
  • Ansichten
  • Dappermarkt
  • Uitgelicht
  • Laatste nieuws

Spoorwegovergangen in Oost

8 november 2019 door Jo 4 Reacties

1843 – 2019

Auteur: Jan Dijk 2019
Geboren en getogen in de Watergraafsmeer. Woont er nu nog steeds.

Spoorwegovergang tussen 1e van Swindenstraat en Javastraat bij het toenmalige Muiderpoortstation – 1926 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

Ik kreeg ineens zin om uit te zoeken hoe het zit met de diverse spoorwegovergangen in Amsterdam-Oost, voor en na de aanleg van de spoordijken – die kolossale operatie, waar men het al tientallen jaren over had gehad.

Voor de aanleg van al die spoordijken na 1935 waren er in het gebied van het huidige stadsdeel Oost 5 bewaakte spoorwegovergangen:

1. Tussen Eerste van Swindenstraat en Javastraat dichtbij de plek waar destijds het Muiderpoortstation lag. Er was hier een voetgangersovergang over het spoor heen. Met een kaartje kon je zo naar het andere perron CS-waarts; of kon je aan die andere kant ook een kaartje kopen? Gezien de steeds langere wachttijden voor de spoorbomen was deze voetgangersbrug een uitkomst voor iedereen. Wegens de aanleg van de spoordijken is hij al in 1935 afgebroken. Leiden in last! Er was hier heel veel verkeer tussen twee drukke stadsdelen en over de treinrails.

Overgang bij de Linnaeusstraat – 1920 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Spoorwegovergang bij de Linnaeusstraat – Begrafenisstoet van het Hoofd der Boekhouding van het Leger des Heils, dhr. B.J. de Bock. De stoet passeert de spoorwegovergang in de Linnaeusstraat – 1926 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Spoorwegovergang bij de Linnaeusstraat gezien naar de Oostkant – 1920 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

2. Bij de Linnaeusstraat. Ook hier was enige jaren een voetgangersovergang, en wel aan de noordzijde van de weg. Hoe lang, dat is mij niet bekend. Er zijn foto’s van. Ook hier was veel verkeer, vooral goederenverkeer. De spoorbomen daar zaten nogal eens vast. De kranten schreven er voortdurend over.
De Gooische Stoomtram kruiste hier vanuit de Watergraafsmeer komend en de Transvaalbuurt voorbij schuin linksaf het dubbele spoor en reed over een vrije trambaan vlot naar het Weesperpoortstation. Daarvandaan kon je over de Singelgracht zo de stad inlopen. Je kon ook voor de overgang uitstappen en naar lijn 9 lopen, maar dat was tijdrovend.

Overgang bij de 1e Oosterparkstraat – 1900 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Spoorwegovergang huidige Wibautstraat  – Ruyschstraat/1e Oosterparkstraat richting Weesperpoortstation. Op de voorgrond een militair met geweer en bajonet; kort na 1900 – Alle rechten voorbehouden
Spoorwegovergang huidige Wibautstraat/ 1e Oosterparkstraat – 1937 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

3. Bij de Eerste Oosterparkstraat. Je kon hier de spoorlijn naar Utrecht (in de huidige Wibautstraat) vlakbij het Weesperpoortstation oversteken. De straatweg was hier veel smaller. De spoorlijn raakte in 1939 buiten bedrijf en werd na de oorlog opgebroken, de overgang is niet meer. Het station was begin 1940 al afgebroken.

De spoorwegovergang aan het eind van de Ringdijk ter hoogte van de Pauwenlaan – Foto: Jaap Kruizinga – Alle rechten voorbehouden

4. Bij het huidige Pauwenpad, de vroegere Pauwenlaan, tegenover de vroegere cacaofabriek Korff iets westwaarts van het huidige Amstelstation, ongeveer waar nu de kamelen naast het spoor lopen. Niet echt druk, zie foto. Alles is daar totaal veranderd na de aanleg van de Berlagebrug.

Tussen Overamstelstraat en Tugelaweg – 1937 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Spoorwegovergang bij de Tugelaweg – Alle rechten voorbehouden

5. Er heeft enige tijd een bewaakte spoorovergang over de Utrechtlijn bestaan bij de Tugelaweg aan het eind van het emplacement: spoorwegovergang Overamstelstraat. Kijk eens wat een mooi tuintje de overwegwachter heeft aangelegd rond zijn huisje!

Verder: een voetgangersbrug over het spoor in het verlengde van de Beukenweg.

Kruislaan – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

En ook nog een onbewaakte overgang over de Amersfoortlijn in de Kruislaan voor de paar boeren in de Watergraafsmeer die achter het spoor woonden. Voor zover bekend heeft nooit een ongeval plaatsgevonden.

Toen alles klaar was, waren er meer viaducten dan voorheen overgangen. Ook werden er zesf bronzen plaquettes vervaardigd op verzoek van vijf buurtverenigingen, waaronder Oud-Watergraafsmeer, en in zijwanden aangebracht. Ik noem alle viaducten in het huidige stadsdeel. (Die in het Oostelijk Havengebied dat thans ook tot het stadsdeel behoort zijn natuurlijk allemaal verdwenen.)

A. Viaduct Eerste van Swindenstraat-Javastraat. Er is daar nu een klein lichtkunstwerk aan de kant van de van Swindenstraat. In dit viaduct is een plaquette aanwezig: 2 spoorbomen die met de blote hand worden geopend; ook zie je daarin het embleem van de spoorwegen, dat verder nog te zien is bovenaan op een wandschildering in het Amstelstation en sinds kort weer op het dak van het Centraal Station; een treinwiel tussen vleugels.

Onthulling plaquette onderdoorgang Wijttenbachstraat/Insulindeweg op 21 oktober 1939 – Alle rechten voorbehouden

B. Een viaduct tussen Wijttenbachstraat en Insulindeweg, CS-waarts ten opzichte van het huidige Muiderpoortstation, waar het vlakbij is aangelegd. Er is geen plaquette te zien, noch een plaats waar die geweest zou kunnen zijn. Het station heeft ook een eigen smalle fietsonderdoorgang onder de Amersfoortlijn door naar de tram. Die doorgang is betegeld met een strak crèmekleurig patroon van een klein aantal horizontale lijnen. Daarop zijn aan één kant een stuk of tien kleurige tableaus te zien die gemaakt zijn aan de hand van kindertekeningen van vervoermiddelen, vooral treinen.

Even tussendoor het volgende. De Insulindeweg heeft niets met insuline te maken wat sommigen schijnen te denken, maar met Insulinde, de naam die Nederland gaf aan het mooie en bloeiende Nederlands-Indië, de parel aan de Nederlandse kroon. We denken er nu vaak anders over: heel veel oorlogen en onderdrukking. Wordt het niet eens tijd die straat een andere naam te geven?

C. Een viaduct vanaf het Muiderpoortstation naar de Dapperbuurt onder de huidige bocht naar Utrecht door. Geen plaquette.

Bouw viaduct Archimedesweg/Molukkenstraat – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Plaquette in 1936 onthuld door Wethouder de Miranda – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden
Viaduct Archimedesweg richting Molukkenstraat. Hier bevindt zich bovenstaande plaquette – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden

D. Het viaduct Molukkenstraat. Nog net in de Watergraafsmeer. Helemaal nieuw. Er is wel een plaquette, met spoorbomen tussen het wapen van Amsterdam en dat van de gemeente Watergraafsmeer. De spoorbomen op de plaquette zijn identiek aan die op de andere. Als jaartal staat vermeld: 1936. Het was het allereerste viaduct dat klaar was. De Watergraafsmeer was ontsloten!

Spoorwegovergang Linnaeusstraat 1930 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Overweg bij de Linnaeusstraat. Op de achtergrond de achterkant van de huizen in de Vrolikstraat – 1934 – Alle rechten voorbehouden
Nog net te zien waar de plaquette heeft gezetten in het viaduct in de Linnaeusstraat – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden

E. Viaduct Linnaeusstraat. Hiermee werd het hart van de Watergraafsmeer nog beter bereikbaar vanuit de stad. Er zijn nu reclameborden aan de wanden bevestigd. Tussen twee borden is een plek te zien waar met geweld een plaquette is verwijderd. Moet niet eens overwogen worden het (meer zichtbaar, bijvoorbeeld met kleuren of met lichter metaal) na te maken en terug te plaatsen?

Viaduct Maritzstraat/Beukenweg – 1940 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

F. Een viaduct in het verlengde van de Beukenweg. Er is tussen reclameborden een heuse plaquette identiek aan die bij de Eerste van Swindenstraat.
G. Viaduct tussen Tugelaweg bij het oorlogsmonument aldaar en de Platanenweg. Een smal viaduct, alleen voor fietsers en voetgangers. Aan de wanden is nu een defect lichtkunstwerk. Wat zich erachter bevindt is niet te zien; een plaquette dan wel een leegte. In alle hierna genoemde viaducten ontbreken plaquettes.

Viaduct Wibautstraat – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Helaas – de plaquette is verdwenen – Foto Jo Haen – Alle rechten voorbehouden
En zo zag hij eruit – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden

H. Een schuin spoorviaduct over de brede Wibautstraat. Op de brug staat aan de zijkant aan stadszijde een kunstwerk van Serge Verheugen genaamd: Doe iets. Het staat er in kapitale contourenletters. DOE IETS. Elders wordt het kunstwerk verklaard (zie: Fietstocht langs drie stations: Weesperpoortstation.)
I. Fietsviaduct bij de Jan Bernardusstraat naast de Ringvaart van de Watergraafsmeer die hier het spoor kruist.
J. Viaduct Treublaan bij Amstelstation naar de Berlagebrug.

Spoorwegovergang bij de Weespertrekvaart – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden
Spoorwegovergang Weesperzijde vanuit een iets andere hoek gezien, tijdens bouw Amstelstation ± 1939 – Foto: Jan Dijk – Alle rechten voorbehouden

K. Schuin viaduct van de Weespertrekvaart naar de Spaklerweg binnen het Omvalgebied van de Watergraafsmeer.

Het oude tunneltje bij de Kruislaan – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

L. Amersfoortlijn: Een oud tunneltje onder de daar altijd bestaand spoordijk van de Amersfoortlijn in de Kruislaan. Dat is bij de aanleg van het rangeerterrein verlengd. Het is een lang en vroeger donker, smal en griezelig viaduct onder het rangeerterrein door, nu verbreed met meebewegend lichtkunstwerk in het plafond, veilige gescheiden fietsstrook en breed trottoir.
M. Idem: Ooster Ringdijk als fietspad naar de Hogeweg onder spoorbaan door.
N. Idem: verderop bij de Celebesstraat een fietsdoorgang, ter hoogte van nr. 110.
—————————————————

Voor meer informatie over de plaquettes ga naar Plaquettes – 23 oktober 1939 – En lees ook de reacties eronder met veel foto’s.

Categorie: Verhalen Tags: Jan Dijk

Lees Interacties

Reacties

  1. Saskia Los zegt

    31 oktober 2022 om 16:08

    Zijn er ook foto’s van de spoorwegovergang bij de Oostelijke Handelskade, daar woonden mijn grootouders in een dienstwoning, hij was hoofd technische dienst van de spoorwegen, er was ook een loopbrug over het spoor

    Beantwoorden
  2. Daphne zegt

    18 mei 2020 om 16:09

    Heeft u of weet u van foto’s van de Lange Overamstelstraat? Dus van voor de naamsverandering in Transvaalstraat.

    Bij voorbaat dank.

    Daphne

    Beantwoorden
    • Jo zegt

      18 mei 2020 om 17:04

      Beste Daphne,

      De Transvaalstraat is ontstaan uit een restant van de Lange Overamstelstraat en de Ringstraat. Helaas heb ik geen foto’s kunnen vinden. Misschien waren er toen helemaal geen huizen daar. Ik heb ook bij Overamstelstraat gekeken, maar alleen foto’s van het gedeelte bij de Weesperzijde en de Wibautstraat.
      Vr.groeten, Jo Haen

      Beantwoorden
  3. Carla Scheveers zegt

    18 februari 2020 om 13:41

    Leuk om te lezen, ik heb zelf van 1962 tot 2000 in de Oetewalerstraat gewoond.
    Ben in het bezit van een originele foto van de spoorweg overgang Linnaeusstraat , met paard en wagen onder de wachtenden……
    Heeft iemand daar belangstelling in; laat het mij dan even weten!!

    Carla Scheveers

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Primaire Sidebar

Wat vind je hier?

De website Dwars door Amsterdam-Oost is een onderdeel van Stichting Vrienden van Watergraafsmeer.
Dit stadsdeel staat bekend om de brede straten met 19e-eeuwse gebouwen, het vele groen en het hoge aantal culturele bezienswaardigheden.
DdAO.nl verzamelt verhalen die betrekking hebben op dit stadsdeel. Heb je ook iets dat geschikt is voor deze website laat het ons weten. Ons e-mailadres is: vriendenvanwatergraafsmeer@gmail.com

Recente berichten

  • Ballonnenjacht
  • Veelaan – Veemarkt in ansichtkaarten
  • Grimmig
  • De Zwarte Hand
  • Barrevoets

Sponsors van onze site

Stichting VvWGM - K.v.K. nr.: 68593341

Vrienden waarmee wij samenwerken:

#Dwars door de buurt

Jeugdtheaterschool: met plezier en passie

Bron: #Dwars door de buurt – editie 209 Al 30 jaar bestaat De Amsterdamse Jeugdtheaterschool. Inmiddels is de jeugdtheaterschool gegroeid tot zes over de stad verspreide afdelingen. Ook in Oost is een bloeiende afdeling, – in de Madurastraat, in een oud schoolgebouw met Nowhere op de gevel. Laat je daardoor niet misleiden, want je bent […]

Meer berichten uit deze categorie

Dappermarkt

Kramenzetter op de Dappermarkt

2019 Auteur: Jo Haen – Verteller: Dion Hendriks (1982), geboren en getogen in Amsterdam Oost. Hij woont nu in Diemen Het is zo vanzelfsprekend: kramen op de Dappermarkt. Ze staan er gewoon. Maar er komt echt heel wat voor kijken voordat het allemaal voor elkaar is en de kramen keurig op de markt staan opgesteld. […]

Meer berichten uit deze categorie

Categorieën

  • #Dwars door de buurt
  • Ansichten
  • Dappermarkt
  • Laatste nieuws
  • Uitgelicht
  • Verhalen
  • Mail
  • Facebook
  • Twitter

Copyright © 2025 · Dwars door Amsterdam-Oost