• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar

Dwars door Amsterdam-Oost .......

  • Verhalen
  • #Dwars door de buurt
  • De Eenhoorn
  • Dappermarkt
  • Uitgelicht
  • Laatste nieuws

Een oorlogsmonument in de binnentuin

5 september 2021 door Jo 7 Reacties

Door Jo Haen
Verteller: Ernst van Gend (1964) Geboren en getogen Amsterdammer. Sinds 7 jaar woonachtig in de 1e Atjehstraat. Zijn vader zat in de oorlog in het verzet, hielp Joodse Amsterdammers ’s nachts naar een onderduikadres brengen. Maar hij vertelde er nooit iets over.

Het monument in de binnentuin – 2021 – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden

In de binnentuin tussen de 1e Atjehstraat en de Balistraat bevindt zich een eenvoudig oorlogsmonumentje voor 3 voormalige bewoners uit de Indische Buurt. Zij zaten tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet, werden opgepakt en als represaillemaatregel geëxecuteerd. Ernst van Gend organiseert samen met een andere buurtbewoner sinds 2017 op 4 mei een kleine herdenking in de binnentuin, alhoewel het de laatste 2 jaar wegens corona wel heel erg klein gehouden moest worden.

Gerard en Anton Engelen in betere tijden – Foto: Ernst van Gend – Alle rechten voorbehouden

Represaille wegens aanslag op SS-officier Hanns Albin Rauter
Wie waren deze 3 verzetsmensen uit de Indische Buurt, die in maart 1945 als represaille vanwege een aanslag bij de Woeste Hoeve op de Veluwe op een kopstuk van de bezettende macht, SS-officier Hanns Albin Rauter, nazi-Leider van de politie in Nederland, werden gefusilleerd? Rauter raakte bij die aanslag zwaargewond en overleefde ternauwernood. Hij werd gevonden door Duitse militairen en naar het Reserve-Kriegslazarett in Apeldoorn overgebracht. Hij verbleef hier de rest van de oorlog.

Gerard (links) en Anton Engelen – Foto: Ernst van Gend – Alle rechten voorbehouden

► Johannes Thomas Franciskus Friederich (1907-1945). Hij was ongehuwd en woonde in de Balistraat bij zijn 77-jarige moeder. Van beroep meubelmaker/restaurateur, maar ten tijde van de eerste oorlogsdagen zat hij in militaire dienst. Hij dook onder omdat hij niet als oud-militair in krijgsgevangenschap wilde. In september 1944 werd hij plaatsvervangend groepscommandant van een Binnenlandse Strijdkrachtengroepering in Amsterdam-Oost. En naast het geven van vuurwapeninstructies was hij speciaal belast met het vervoer van wapens. Op 16 februari 1945 werd hij na een inval en huiszoeking van de Sicherheitspolizei gearresteerd en ingesloten in het Huis van Bewaring aan de Weteringschans. Op 8 mei werd hij, samen met 52 andere verzetsmensen, gefusilleerd bij Rozenoord aan de Amsteldijk, als represaille zoals hierboven gemeld. Hij ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal. In totaal zijn er toen 117 verzetsmensen gefusilleerd. Het was de grootste massafusillade uit de oorlogsjaren. Een Duitse Oberwachtmeister van de Ordnungspolizei (Grune Polizei), die weigerde deel uit te maken van het vuurpeloton werd ter plekke gearresteerd en een dag later ook geëxecuteerd.
► Antonius (Anton) Johannes Engelen (1920-1945). Hij woonde in de Balistraat 114 en was van beroep automonteur.
► Gerardus (Gerard) Wilhelmus Engelen (1914-1945), broer van Antonius. Hij woonde in de Sumatrastraat 133 en was tramconducteur. Hij was gehuwd met M.W. Engelen-Vormer en had een zoon Hendrik (1943).

Iemand van de illegaliteit legt snel een Nederlandse vlag neer op de plek des onheils – Foto: Cas Oorthuys/Trouw – Alle rechten voorbehouden
Het monument op het Weteringplantsoen De Gevallen Hoornblazer – Bron: Traces of War – Alle rechten voorbehouden
De namen van Gerardus en Antonius Engelen op het monument – Bron: Oorlogsgravenstichting – Alle rechten voorbehouden

Geëxecuteerd op het Eerste Weteringplantsoen
De broers Anton en Gerard zaten in het Huis van Bewaring in Amsterdam. Wat de broers precies deden in het verzet heb ik helaas niets kunnen vinden. Zij werden, ook als onderdeel van bovengenoemde represaillemaatregel, met nog 28 gevangenen uit het Huis van Bewaring naar het Eerste Weteringplantsoen gebracht en daar met drie salvo’s geëxecuteerd. Het monument De Gevallen Hoornblazer, waar ook de namen van de broers Engelen op staan, is een herinnering aan deze fusillade. Het monument is een geschenk van de Heineken Brouwerij.

Ingang van de binnentuin in de Molukkenstraat – 1982 – Foto: Beeldbank Amsterdam
De binnentuin in 1982 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden
Foto: Jo Haen – 2021 – Alle rechten voorbehouden

Zij gaven hun leven voor onze vrijheid
Het is goed dat er in de binnentuin van de 1e Atjehstraat en Balistraat ook een monumentje is geplaatst. Wanneer en door wie is helaas niet bekend. Zowel het stadsdeel als de woningbouwvereniging Alliantie konden hierover geen uitsluitsel geven. Maar het is in ieder geval belangrijk dat de 3 buurtgenoten, die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid, niet vergeten mogen worden. En dat er ieder jaar op 4 mei ook op deze plek een herdenking plaatsvindt, vlakbij de plekken waar zij gewoond hebben.

Ernst zou graag willen dat er ter bescherming iets rondom de steen gemaakt zou kunnen worden, b.v. iets van doorzichtig plexiglas. Helaas heeft de woningbouwvereniging Alliantie weinig interesse om hier financieel aan mee te werken. Zij vinden het geen openbare gedenkplek. Ook een bord met informatie bij de steen is een wens van Ernst.

Zo ziet de binnentuin er nu uit – Foto: Jo Haen – Alle rechten voorbehouden

Hij onderhoudt, samen met Jürgen, een mede-buurtbewoner, de gedenksteen. Op de folder voor de jaarlijkse Open Tuinendag, wanneer de binnentuin toegankelijk is voor bezoekers en men het monument dus kan bekijken, staat informatie over de gedenksteen. De folder wordt in de straten rondom de binnentuin verspreid door een paar buurtwerkers.

Herdenking op 4 mei 2017 – Foto: Jorgen Krielen – Alle rechten voorbehouden

2 Oorlogsveteranen aanwezig
In 2017 was op 4 mei de eerste keer dat deze herdenking werd gehouden. Helaas kon het in de coronatijd niet doorgaan, alleen in zeer kleine kring heeft men er aandacht aan besteed. Tijdens de eerste herdenking waren er o.a. 2 oorlogsveteranen aanwezig. Een van hen was Hans van Onna, die toendertijd ook militair was.

Hopelijk kan in 2022 op 4 mei de herdenking weer ‘normaal’ plaatsvinden. Rond 19.40 uur gaat het hek van de binnentuin dan open en kunnen de bezoekers naar binnen. Rond 19.50 uur gaat het hek op slot. Een bewoner neemt daarna het woord en vertelt het verhaal over de 3 verzetsmensen, waarna om 8 uur 2 minuten stilte wordt gehouden. Alle buurtbewoners en andere belangstellenden zijn hierbij van harte welkom.

Het Van der Pekblok met rechts de ingang naar de binnentuin – 1988 – Foto: Beeldbank Amsterdam – Alle rechten voorbehouden

Categorie: Verhalen

Lees Interacties

Reacties

  1. Irene Ravenhorst zegt

    1 juni 2023 om 11:34

    ALs oud-buurmeisje en vriend van Hendrik Engelen vind ik het mooi dat ik dit nu ben tegengekomen. Ik woonde Sumatrastraat 131 en zal zeker het monument dit jaar bezoeken.
    Irene Ravenhorst

    Beantwoorden
  2. H. Engelen zegt

    5 mei 2022 om 14:41

    Henk Engelen (1943) zoon van Gerardus Wilhelmus Engelen –
    Mooi te horen dat de gedenkplaquette nog bestaat en zelfs op de originele plek.
    Nooit geweten, kom niet vaak in deze buurt meer, woon nu in Weesp maar ga daar beslist eens kijken.
    Zou ook graag in contact willen komen met de schrijver/maker van deze website.
    Veel succes met het doorgevan van deze historiegegevens,
    groet Hendrik

    Beantwoorden
    • Jo zegt

      22 mei 2022 om 09:55

      Beste Hendrik,
      Je kunt ons bereiken via mailadres vriendenvanwatergraafsmeer@gmail.com

      Hartelijke groeten,
      Jo Haen, mede-beheerder

      Beantwoorden
    • Ernst van Gend zegt

      4 mei 2023 om 21:39

      ik ben ernst van gend en zou graag met U in contact komen. mijn telefoonnummer is 0625485591.
      ik en een buurman onderhouden dit monument

      Beantwoorden
  3. Frans Blaas zegt

    26 december 2021 om 12:29

    Goed om dit te herdenken. Nooit geweten, ik werd, vlakbij, drie dagen hierna op 15 maart in de Makassarstraat geboren dus mijn ouders moeten dit hebben meegemaakt. Triest..

    Beantwoorden
  4. Jos van langen zegt

    7 september 2021 om 13:23

    Goed stuk over herdenken…..en hoe het actieel kan blijven door het door buurtbewoners te laten organiseren.
    Jos van Langen –
    Bewoner eerste Atjehstraat (Van der Pekblok)

    Beantwoorden
  5. Ernst van gend zegt

    7 september 2021 om 10:22

    Dat is een mooi stukje geworden en deze herdenking van al deze mensen moet gekoesterd
    blijven…….nog bedankt voor de aandacht die jij hier aangeeft

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Primaire Sidebar

Wat vind je hier?

De website Dwars door Amsterdam-Oost is nieuw en is een onderdeel van Stichting Vrienden van Watergraafsmeer. Dwars door Amsterdam-Oost verzamelt verhalen die betrekking hebben op dit stadsdeel, uitgezonderd de Watergraafsmeer, d.m.v. diverse rubrieken die gewijd zijn aan o.a. de Transvaalbuurt, de Dapperbuurt enz. Heb je ook iets dat geschikt is voor deze website laat het ons weten. Ons e-mailadres is: vriendenvanwatergraafsmeer@gmail.com

Recente berichten

  • Zwangerschapsgym in de buitenlucht
  • Theater op de Dappermarkt
  • De broers van het Mondriaankwartet
  • Helpen bij de laatste fase
  • Avonturen op de schooltuin

Sponsors van onze site

Stichting VvWGM - K.v.K. nr.: 68593341

Vrienden waarmee wij samenwerken:

#Dwars door de buurt

Schemering in Museum Tot Zover

Bron: #Dwars door de buurt – editie 223 Van 3 september tot en met 16 januari verandert kunstenaar Sarah Grothus het gebouw van Museum Tot Zover in een wereld tussen leven en dood. Als bezoeker ervaar je haar gigantische schilderijen en installatie als een schemergebied vol herinneringen en gevoelens van gemis. Ook de activiteiten staan […]

Meer berichten uit deze categorie

Dappermarkt

Scholieren nog één keer in actie om 73 bomen in de Dapperbuurt te redden

Bron: AT5.nl Door Stella Vrijmoed De bewoners van de Eerste van Swindenstraat in Oost werden er deze week met een flyer weer aan herinnerd: hun straat wordt binnenkort opgeknapt en dat gaat ten koste van 73 grote iepen. Hoewel de zwaarbevochten kap definitief is, braken scholieren voor de laatste keer een lans voor de bomen door […]

Meer berichten uit deze categorie

Categorieën

  • #Dwars door de buurt
  • Dappermarkt
  • De Eenhoorn
  • Laatste nieuws
  • Uitgelicht
  • Verhalen
  • Mail
  • Facebook
  • Twitter

Copyright © 2023 · Dwars door Amsterdam-Oost