Stukje Japan op De Nieuwe Ooster

Bron: #Dwars door de buurt – editie 226

Op De Nieuwe Ooster bloeit ergens in april de Japanse kersenbloesem. Dicht daarbij staan twee bijzondere monumenten die getuigen van handel en de kennis van het water. De Japanse stad Koriyama stuurt er elk jaar een delegatie heen om een Nederlandse ingenieur te eren.

Van 1640 tot 1860 isoleerde Japan zich van de wereld. Er was één land dat nog wel handel mocht drijven, via een piepklein schiereilandje bij Nagasaki. Dat land heette De Verenigde Nederlanden; dat schiereilandje Deshima. Het was niet groter dan de Dam. Zo druppelde Westerse kennis toch het land binnen. Japan leidde er speciaal Nederlands sprekende tolken voor op, in de loop van de eeuwen enkele duizenden. Maar de Nederlanders mochten geen Japans leren.

Reconstructie
Gemiddeld tweejaarlijks toog men over zee en in een grote optocht over land naar de shogun in Edo (Tokio), een lange reis; de enige gelegenheid dat men buiten Deshima kwam. Veel kennis werd dan overgedragen. Deshima is gereconstrueerd en al sinds 1928 een nationaal Japans monument. De atoombom op Nagasaki verwoestte wat er nog van over was. Nu staat het helemaal nagemaakt te midden van torenhoge flats.

Nieuwe realiteit
De Westerse machten kregen er genoeg van, die wilden handel drijven met Japan. Met geweld stiet men de grenzen vanaf 1854 open en na tien jaar legde Japan zich bij de nieuwe realiteit neer. Naar het Westen dus, om meer kennis op te doen. Om te beginnen reisden vaklieden die Nederlands spraken naar ons land. In Japan dacht men trouwens lange tijd, dat in heel Europa wel Nederlands gesproken zou worden.

Meestersmid Kitaroo
In de tweede delegatie naar Nederland reisde Ookawa Kitaroo, een jonge meestersmid, mee om scheepsbouw te leren. Hij was de eerste Japanner die overleed in Europa en werd begraven op de Westerbegraafplaats. Kitaroo kreeg een mooi grafmonument: een zuil. Toen de Westerbegraafplaats sloot, werd ook zijn stoffelijk overschot begraven op De Nieuwe Ooster. De zuil verdween.

Ingenieur van Doorn
In 1870 reisde met een van de eerste schepen die teruggingen naar Japan de waterstaatkundig ingenieur Van Doorn mee. Hij deed er van alles, van hem leerden Japanners heel veel. Door hem is Tokyo Peil een begrip in Japan. In de provincie Fukushima bij de stad Koriyama ontwierp hij een ingenieus sluizenstelsel: de beroemde Asaka waterwerken. Er staat daar aan het meer een bronzen standbeeld voor hem.

Jaarlijkse delegatie
In 1969 legde Japan voor Van Doorn een mooi grafmonument aan, centraal in De Nieuwe Ooster. Je ziet de plaatselijke bergen in beeld gebracht, vandaar dat stuk graniet. Verder zie je ‘het meer’ en daaromheen een plaatselijke brugwand. In dat monument zijn de alsnog gecremeerde stoffelijke resten uit De Nieuwe Ooster bijgezet. Erbij een uitleg in twee talen. Uit Koriyama komt jaarlijks een delegatie naar zijn grafmonument.

Kersenbloesem
Daar vlakbij staat een later ook door Japan bekostigd monument voor de overleden meestersmid, Ookawa Kitaroo. Het is een verkleinde kopie van de zuil van de Westerbegraafplaats, een tweetalige tekstplaquette met uitleg en een smalle zuil met een vredesregel in vier talen. Omdat zijn overschot er niet aanwijsbaar bij ligt, kan het geen grafmonument heten. Ervoor een blauw bloementapijt. En wanneer ergens in april de Japanse kersenbloesem bloeit, is het een plaatje. Kersenbomen die op een ander moment bloeien zijn geen Japanse.  De bloei is kort en staat symbool voor de vergankelijkheid des levens; de bloemen vallen af op hun mooist. Menig Japanner komt in die tijd kijken. #

Jan Dijk