Plan voor nieuwe plaquette onder viaduct Linnaeusstraat

Bron: #Dwars door de buurt – editie 225

Het plan is al weer enige tijd geleden opgevat door Jan Dijk. Kunstenaar Serge Verheugen voelt er wel voor het nieuwe werk vorm te geven. Het is goed denkbaar dat er een nieuwe plaquette gaat komen onder viaduct Linnaeusstraat.

Toen ik onlangs mee deed aan een excursie door buurtgenoot Jan Dijk  over kunst in de openbare ruimte in Oost liepen we het onder het spoorviaduct bij de Linnaeusstraat door. Jan wees ons op de plek van de verdwenen plaquette aan een wand en ik herinnerde me, dat die plaquette een jaar of tien geleden is gestolen. Onverlaten schroefden de koperen plak van de muur en smolten die waarschijnlijk om teneinde het koper te gelde te maken.

Cadeau
Telkens als ik onder het viaduct loop zie ik het ontstane gat. Ik betreur het verlies van de plaquette tot op de dag van vandaag. Ik was dan ook blij verrast, dat Jan vertelde, dat hij al voor corona het idee had opgevat een nieuwe plaquette te laten ontwerpen.
De in Oost bekende kunstenaar Serge Verheugen voelt daar wel voor en wil hem vorm gaan geven. Serge heeft eerder de reeks portretten van bekende buurtgenoten, Buurtberoemd, op perron 3 van het Muiderpoortstation gemaakt.
Jan denkt aan een plaquette van vandalismebestendig materiaal, die herinnert aan de geroofde plaquette. Open spoorbomen en het logo van NS, als op het verdwenen exemplaar, zouden dan verwijzen naar de betere ontsluiting van de Watergraafsmeer in 1939 toen het viaduct en ook het Amstelstation en het Muiderpoortstation werden geopend. Het zou verder moeten herinneren aan de annexatie van de Meer in 1921, precies een eeuw geleden. Een cadeau aan de Watergraafsmeer zou de plaquette moeten zijn.

Dank
Op de oude plaquette uit 1939 tonen de buurtverenigingen hun dank aan de Spoorwegen en de stad voor de nieuwe vrije doorgang met het viaduct. Ouderen in Oost herinneren zich nog, dat voordat het viaduct werd geopend het spoor gelijkvloers de Linnaeusstraat kruiste met spoorbomen aan weerszijden van de straat en een voetgangersbrug over het spoor.

Soortgelijke plaquettes zijn onder meer nog te vinden onder de viaducten bij de Beukenweg met het opschrift Doorgang Vrij, aangeboden door de buurtverenigingen van Ceram, Linnaeus en Oud-Watergraafsmeer en aan de brug over de Ringvaart bij de Molukkenstraat. De plaquette in het viaduct van de Wibautstraat is helaas ook verdwenen.

Eigen belettering
Alle plaquettes zijn ontwerpen van de Joodse ontwerpster Fré Cohen. Haar werk is op dit moment te zien op een tentoonstelling in Het Schip in de Spaarndammerbuurt. Fré was ontwerpster van de Gemeentelijke Stadsdrukkerij tot 1941 en ontwierp voor de stad brochures, folders en affiches met eigen belettering, mede geïnspireerd door de Amsterdamse School.

Dit voorjaar nog prijkte haar werk in het Museum of Modern Art in New York te midden van werk van beroemde kunstenaars en architecten als Mies van der Rohe, Kurt Schwitters, Lissitzky en Mart Stam, die de flat naast het politiebureau aan de Linnaeusstraat ontwierp. De expositie in New York ging over vernieuwingen in de kunsten na WO I.

Eerste vrouw
Fré Cohen groeide op in een socialistisch arbeidersgezin in Amsterdam Oost. Haar vader Levie was diamantslijper. Op haar vijftiende werd ze lid van de Arbeiders Jeugdcentrale. Haar tekentalent was reeds vroeg zichtbaar. Ze volgde al eerste vrouw lessen op de Grafische School en kon in dienst treden als ontwerper van de Stadsdrukkerij. Haar laatste folder De Haven van Amsterdam dateert van 1941. Amsterdam mocht daarna geen opdrachten meer geven. Toen haar vader en andere familieleden werden opgepakt dook ze onder. Op 10 juni 1943 werd ze op een schuiladres in Borne gearresteerd. Onderweg naar het politiebureau nam ze het vergif in, dat ze altijd bij zich droeg. Ze stief in een ziekenhuis in Hengelo, waar ze op een Joodse begraafplaats is begraven. Gelukkig is veel van haar werk behouden gebleven. Een nieuwe plaquette op de plek van de geroofde zou een mooi eerbetoon zijn. #

Jaap Kamerling