Bron: #Dwars door de buurt – editie 252
Sociaalgeograaf en buurtgenoot Floor Milikowski schreef veel boeken over hoe onze leefomgeving er de afgelopen veertig jaar uit zag. In mei van dit jaar verscheen ‘Contouren van een nieuw land’, een verfrissend en hoopvol boek over het Nederland van morgen.
‘In de afgelopen 10 jaar zag ik dat er zoveel positiefs gaande was en merkte ik een geleidelijke beweging in het denken,’ vertelt Floor naar aanleiding van haar nieuwste werk. ‘Het gesprek veranderde: bij de kapper tot aan directeuren van coöperaties, projectontwikkelaars en ambtenaren. Er ontstonden allerlei projecten en bewegingen die op een heel andere manier werken aan onze leefomgeving. Dat vond ik zo botsen met het doemdenken van deze tijd: wat je elke dag in de krant leest, op tv ziet en wat er in Den Haag gebeurt. Ik voelde een soort missie om dat positieve verhaal van pioniers en vooruitdenkers te vertellen en te laten zien wat er op de achtergrond allemaal speelt.’
Optimisme
Floor komt veel bij organisaties die behoefte hebben aan deze omslag, maar moeite hebben met hoe ze dat moeten uitvoeren. ‘Mijn boek kan dienen als inspiratiebron en als handvat voor alle mensen die hier elke dag mee werken en mee verder moeten. Mensen onderschatten vaak hoeveel er kan en hoe snel je relatief veel veranderingen in gang kunt zetten.’
Een mooi voorbeeld vindt ze het project in Friesland. ‘Ecoloog en fotograaf Ruurd Jelle van der Leij transformeerde in een half jaar tijd een dood stuk weiland tot een ecologisch rijk stuk natuur. Bij technologische ontwikkelingen is ecomodernisme een interessante beweging die haaks staat op het doemdenken van de oude milieubeweging. Het creëert een optimisme en staat stil bij de vraag wat wij als mens toelaatbaar vinden. Ik denk dat het een waardevol nieuw perspectief biedt, maar je moet wel kritisch en scherp blijven.’
Gebruik hun kennis
Terwijl boeren vaak gezien worden als de boosdoeners die ervoor zorgen dat de natuur in gevaar is, ziet Floor dat de meeste boeren echt wel willen veranderen als ze de mogelijkheden krijgen. ‘Ik interviewde Alex Datema, directeur Food & Agri van de Rabobank, zelf ook boer, die een van de drijvende krachten is in de lobby voor een fundamentele transitie naar duurzaam boeren. Hij legde uit dat we ons hebben aangeleerd om het landschap naar onze hand te zetten. Het maakt niet uit wat voor grond er ligt; je produceert wat je wilt produceren en zorgt dat het landschap doet wat jij wilt. Dat vraagt een enorme bewerking en je maakt er veel mee stuk. We moeten terug en kijken naar hoe de bodem in elkaar zit, welk klimaat er is en wat er op natuurlijke wijze groeit. Als je dat doet kost het minder geld, levert het minder kwetsbaarheid op en heb je een betere productie. Omarm de boeren als natuur-en landschapsbeheerders en maak gebruik van hun kennis. Daar staat tegenover dat ze wel gecompenseerd moeten worden.’
Klimaatdijk
Floor noemt een terrein waar werkelijke veranderingen op grote schaal al wel vorm krijgen: het water. Volgens haar zien we niet eens meer hoe water onderdeel is van onze cultuur; ze praat met pioniers en vooruitdenkers over holle dijken en een klimaatdijk. ‘Deze tijd vraagt om een nieuwe benadering in onze relatie met het water en dwingt ons tot innovatie en verbeelding. Een klimaatdijk is het verbreden van een dijk waardoor het een nieuw stuk land wordt waar je op kunt bouwen en wonen. Dat is een enorme breuk met het idee dat een dijk opgehoogd moet worden en moet beschermen tegen water. Het gaat erom hoe je het waterbeheer meer in het landschap kunt inpassen. Dus niet strijden tegen het water maar leven met het water.’
Pioniers
In haar boek beschrijft ze de plannen voor Holwerd aan Zee. Plannen die bewoners, ondernemers, boeren en andere betrokkenen bedachten voor het dorp en de kwelders en weilanden eromheen op basis van het ontwerp van Harro de Jong. ‘Holwerd worstelt net als veel andere dorpen in krimpregio’s met een gebrek aan toekomstperspectief,’ vertelt ze. ‘Toekomstplaatjes laten zien hoe zout water vanuit de Waddenzee via een dijkdoorbraak het land instroomt en een deel van het weiland onder water zet. Een brede en groene dijk biedt ruimte aan de natuur en is berekend op de stijgende zeespiegel. In dit toekomstbeeld komt het dorp zelf weer volledig tot leven door aantrekkingskracht op nieuwe bewoners en bezoekers. En ook al heeft de provincie zich onlangs teruggetrokken, het ministerie is bezeten van het plan en de rol van technologie daarbij en de pioniers blijven geloven in hun plannen’.
Slimme oplossingen
Den Haag ziet de noodzaak voor één miljoen extra woningen en denkt aan grote nieuwe wijken in weilanden. Geen goed idee volgens Floor. ‘Rob Jetten begon op een partijcongres van D’66 zelfs over tien nieuwe steden. Ik was daar samen met Floris Alkemade om een ander perspectief te schetsen voor de woonopgave voor de Commissie Wonen en hielden een inspirerend verhaal over die andere manier van kijken. Het is cynisch: de oplossingen, de ideeën, de kennis, de techniek en het geld zijn er allemaal maar de bouwlobby is sterk en die wil in de weilanden. Vooral in wijken uit de naoorlogse periode is in het hele land echter veel ruimte om met slimme oplossingen en goed ontwerp woningen bij te bouwen. Als je het goed doet, kan je de leefomgeving van de bestaande bewoners heel erg verbeteren en kunnen er nieuwe bewoners bij. Daardoor wordt alles levendiger en kunnen voorzieningen blijven bestaan.’
Amsterdam loopt voorop
‘In veel wijken uit die tijd is nu namelijk juist sprake van bevolkingskrimp,’ legt ze uit. ‘Er wonen veel ouderen alleen of met zijn tweeën in gezinswoningen en een deel van hen wil graag kleiner wonen. De tijd van de stadsvernieuwing komt terug, Amsterdam loopt hierin voorop. Corporaties komen geleidelijk met een andere missie. Met aandacht voor waarden waarbij ontmoetingen tussen mensen in de openbare ruimte meer mogelijk worden. Een goed voorbeeld is de Lodewijk van Deysselbuurt. Daar heeft in nauwe samenwerking met bewoners en kunstenaarscollectieven renovatie plaatsgevonden en zijn nieuwe voorzieningen gekomen.’ #
Lennie Haarsma
Geef een reactie