Fixbrigade slachtoffer marktwerking

Bron: #Dwars door de buurt – editie 240

De kranten stonden vol van het grote succes van de Fixbrigade die huurders helpt aan een zoveel mogelijk energiezuinige woning. Koningin Maxima kwam op bezoek evenals Minister Jetten, TNO schreef een lovende evaluatie en het stadsbestuur nam een uitbreiding van de Fixbrigade op in het coalitieakkoord. Korte tijd later heerst grote verontwaardiging in de media. De gemeente stopt de financiering.

De meeste particuliere verhuurders investeren niet veel in het isoleren van woningen, de corporaties zetten zich hooguit in om hun bezit van een laag energielabel, E, F of G, naar een hoger label te brengen. Het toekennen van energielabels is ondoorzichtig. Woningen met exact dezelfde ligging en voorzieningen hebben soms een verschillend label. Woningen met dubbelglas uit 1987 krijgen hetzelfde label als woningen met HR++ glas. Dat een woning tochtig is speelt geen rol. Huurders krijgen geen gehoor als ze vragen om het isoleren van de woningen mee te nemen bij groot onderhoud. Huurders, vaak met de laagste inkomens, staan letterlijk in de kou.

Landelijk voorbeeld
De Fixbrigade werkt voor deze huurders. Ze staan bewoners bij met energiezuinige lampen en maken met isolatiemateriaal de woningen zoveel mogelijk tochtvrij. Zij komen voort uit de buurt, hebben het vertrouwen van buurtgenoten en bieden daardoor goede raad op maat. Samen zijn dit de succesfactoren waardoor de Fixbrigade zich ontwikkelt tot een landelijk voorbeeld.

Ik spreek met Jannekee Jansen op de Haar van de Jungle, centrum voor duurzaamheid. Zij bedacht en ontwikkelde de Fixbrigade, samen met Francis Langedijk, de fixer van het eerste uur.

Wat ging er mis?
‘Wethouder Zita Pels van Wonen verzekerde ons dat wij geen financiële zorgen hoefden te hebben. We moesten alleen nog een kleine hobbel nemen: inschrijven op de Europese aanbesteding Energiebespaarservice die de gemeente Amsterdam uitschrijft. Vervolgens hoorden we op 5 december dat we de aanbesteding hadden verloren. Dat kwam als een donderslag bij heldere hemel. Tot onze verbijstering gunt de gemeente de opdracht aan een Utrechts bedrijf.’

Op welke gronden is de Fixbrigade afgewezen?
‘De afwijzing vond plaats op grond van een hogere prijs bij gelijke kwaliteit. In een aanbesteding hanteert de gemeente criteria waarop zij de offertes beoordeelt. Voor de aanbesteding van de Fixbrigade telden de criteria kwaliteit van het werk, binding met de buurt, toegang tot de doelgroep, en uitvoerders uit de buurt voor 90%. De prijs maakte slechts 10% van de beoordeling uit.

Waardoor heeft de Fixbrigade een hogere prijs?
‘In de aanbesteding zaten vragen die niet op onze werkwijze pasten. Bijvoorbeeld voor het tochtwerend maken van de deur kan je een tochtstripje plakken. Dat is tien minuten werk, zeker als je het kozijn niet schoonmaakt. We doen dat niet zo. We maken het kozijn schoon en glad, repareren het, passen het hang- en sluitwerk aan als dat nodig is en zorgen dat onze klant de deur nog gemakkelijk open en dicht kan doen. We werken met een leermeester, een leermeester in opleiding, een leerling en vrijwilligers. Deze manier van werken is duurder maar wel zorgvuldiger en er zit ook een opleidingsfunctie bij ingebouwd. In zo’n aanbesteding is geen ruimte om die hogere prijs toe te lichten en bovendien is het criterium op dit punt halverwege de aanbesteding geschrapt.

Ook werden onderdelen gevraagd die de Fixbrigade niet gebruikt maar waarbij wij toch verplicht een prijs moesten opgeven. Het was niet toegestaan om nul euro in te vullen. Daardoor kwam onze totaalprijs hoger uit. Dat heb ik met de gemeente besproken. Ik kreeg te horen dat dit niet zou uitmaken. Wij hebben geprobeerd om onze succesvolle, in de praktijk bewezen, aanpak in de omschrijving van de gemeente te persen.

In de aanbesteding gaan enkele criteria over buurtgerichtheid. De gemeente vraagt om een binding met de buurt, dat mensen zelf uit de buurt komen en dat de organisatie toegang heeft tot de doelgroep. Het is onbegrijpelijk dat de Energiebox, een bedrijf uit Utrecht, zonder binding met de buurt, de aanbesteding wint. Inmiddels heeft Energiebox ons al benaderd voor de adressen van de bewoners.’

Geen sinecure
Het lijkt erop dat de wethouder zich niet realiseerde dat een openbare aanbesteding een eigen dynamiek heeft. Bij een aanbesteding mogen de inkopers niet meewegen wat zij weten van een organisatie. De beoordeling mag alleen plaats vinden op basis van de offerte. Dat is om vriendjespolitiek te voorkomen. De organisatie met de beste offerte wint, dat is niet altijd de organisatie die het beste werkt. Commercieel gelinkte organisaties hebben vaak professionele offerteschrijvers in dienst, waardoor buurtorganisaties nogal eens het onderspit delven. De tekstuele en administratieve eisen die men stelt aan de beschrijving van het aanbod zijn, zachtjes gezegd, geen sinecure.

In aanloop naar de aanbesteding hebben daarom verschillende lokale initiatieven elkaar opgezocht en gezamenlijk de gemeenteraad opgeroepen om deze aanbesteding te stoppen. De gemeente drukte ook hen op het hart dat alle partijen willen dat de lokale organisaties de opdracht Energiebespaarservice krijgen. Het is de gemeente echter niet gelukt om voldoende waarde toe te kennen aan de lokale inbedding en het sociale karakter van buurtinitiatieven.

Over de Energiebox
De Energiebox is opgericht door het commerciële Milieu adviesbureau JMA. Op de website van de Energiebox staat: ‘Lokale initiatieven zoals de Fixbrigade vormen een waardevol onderdeel van de gemeenschap, en we betreuren het dat ze geen perceel hebben kunnen verwerven.’ En verder: ‘ het aanbestedingssysteem an sich is niet het probleem, maar de manier waarop gemeenten dat toepassen. Wij streven al geruime tijd naar een grotere waardering van maatschappelijke waarde in aanbestedingen op dit gebied.’

Voortbestaan
Inmiddels hebben de Partij voor de Dieren, de Partij van de Arbeid/Groenlinks en de SP vragen gesteld aan de gemeenteraad. Kort samengevat vragen zij om opheldering over wat er mis ging waardoor een succesvol buurtinitiatief niet kon worden behouden; wat de gemeente alsnog kan doen om de Fixbrigade te behouden en hoe de gemeente in het vervolg organisaties als de Fixbrigade beter kan faciliteren.

Jansen op de Haar: ‘Op dit moment houdt de gemeente de boot af voor iedere vorm van overleg. We proberen nu op allerlei manier om de Fixbrigade te laten voortbestaan. #

Rose Bartholomé