Bron: #Dwars door de buurt – editie 250
In Museum Tot Zover is nu de expositie Travelers te zien, een tentoonstelling met doodsportretten. De gelijknamige fotoserie van Elizabeth Heyer springt meteen in het oog. Surrealistisch hoe mooi de overleden mensen zijn geportretteerd alsof er nog een sprankje leven in ze zit.
De kunstenaar heeft deze foto’s geschonken aan Museum Tot Zover. Het heeft ook gehangen op de hoofdtentoonstelling van de afgelopen Biënnale van Venetië en is aangekocht door topmusea, zoals het J. Paul Getty Museum in Los Angeles.
Dure sneakers
Heyerts heeft haar foto’s heel respectvol gemaakt. Je kunt zien dat er liefde, aandacht en tijd aan is geschonken. De overledenen zijn baptisten en wilden er zo mooi mogelijk uitzien bij hun binnenkomst in het paradijs.
Na hun overlijden zijn ze afgelegd en feestelijk aangekleed door uitvaartondernemer Isaiah Owens. Hij werkt volgens een oude Afro-Amerikaanse traditie uit het zuiden van de VS. Owens legt gestorvenen af, kleedt ze mooi en verft hun haar als dat nodig is. Hij werkt er hard aan om de gestorvenen er zo vredig mogelijk uit te laten zien, liefst met een glimlach op het gezicht. Soms zochten de stervenden zelf de kleding uit, vaker deden de nabestaanden dat. In het geval van James Earl kochten zijn vrienden de kleding, waaronder dure sneakers.
Fotograaf Heyert werkte een jaar aan dit project en ze maakte 33 portretten. Ze fotografeerde vroeg in de ochtend. De avond ervoor had Owens de overledene op een zwart doek in de kist gelegd. ’s Nachts kwam de familie bij hem of haar zitten en om 10 uur ’s ochtends begon dan de dienst. Daartussen moest Heyert aan de slag. Zo wordt dit verhaal van de gebruiken van baptisten rond een overlijden gedeeld met de hele wereld.
Kwetsbaarheid
Maar er is meer te zien op de tentoonstelling, bijvoorbeeld een tweetal kunstwerken van Margriet Luyten, zoals het portret van een overleden kind uit Senegal. Luyten bewerkte en vergrootte de foto’s en drukte ze af met behulp van een negentiende-eeuwse techniek, de cyanotypie (blauwdruk). Met deze techniek toont ze eens en te meer de kwetsbaarheid van ons leven.
Rouwverwerking
Clemens Merkelbach van Enkhuizen (1937-2023) tekende twee jaar lang portretten van zijn stervende vriend Gerard Spruyt (1922-2011). De serie van 67 tekeningen, waarvan een deel te zien is, vormt een aangrijpende registratie van het sterfproces en is een ode aan de liefde. De kunstenaar bezocht Gerard iedere dag in het ziekenhuis en later in het verzorgingstehuis. Soms was hij wakker, vaak in diepe slaap. Gerard was blij als hij Clemens zag tekenen aan zijn bed. Zo waren ze toch samen en was het voor Clemens een soort van verwerking van zijn verdriet.
De serie portretten laten een geleidelijke aftakeling zien. Met iedere lijn fixeerde Clemens wat hij dreigde te verliezen. Zijn emoties zette hij om in vakkundige aandacht en precisie.
Kijk ook naar het schilderij uit 1584 gemaakt door Otto van Veen. Dit is het vroegst bekende doodsportret van een kind uit de Nederlanden. #
De tentoonstelling Travelers is nog tot en met 7 september te bewonderen in Museum Tot Zover op De Nieuwe Ooster van dinsdag tot zondag van 11.00 uur tot 17.00 uur.
Esther van der Zee
Geef een reactie