Het Polderweggebied

1884 – 2015

Door: Jo Haen

In 1885 verrees in de Overamstelse Polder aan de Oetewalerweg (nu Linnaeusstraat) de Oostergasfabriek van de Imperial Continental Faz Association. Dit bedrijf dat min of meer het monopolie had op de levering van gas, had een uitgebreid buizennet in Amsterdam aangelegd om aan de fors stijgende behoefte te voldoen. De architect van zowel de Ooster- als de Westergasfabriek was Isaac Gosschalk. Het gas werd geproduceerd uit steenkool en opgeslagen in de naastgelegen hoge gashouders om vervolgens gedistribueerd te worden. Maar door de opkomst van elektriciteit nam de vraag bij de Oostergasfabriek al snel af, reden waarom de gemeente al in de jaren twintig besloot om de fabriek weer te sluiten. De gemeente had toen de gasleverantie inmiddels naar zich toegetrokken en gebruikte het terrein voortaan alleen nog als distributiestation.

Andere bestemmingen voor gebouwen
Een aantal gebouwen kreeg een andere bestemming zoals b.v. een politiebureau en een busgarage. Het retortengebouw werd verbouwd tot zwembad, het eerste Sportfondsenbad van Nederland, terwijl in het ammoniakhuisje een dierenasiel werd gevestigd. Naast het Sportfondsenbad was jarenlang ’s zomers een buitenbad waarop in de winter geschaatst kon worden. Het bekende Noorse kindsterretje Sonja Henie heeft daar zelfs nog haar kunsten op de schaats vertoond. Op het voormalige Schaft- en Badgebouw herinnert de bewaard gebleven tekst nog aan de oorspronkelijke bestemming.

Louis van Gaal
Er vestigden zich ook verschillende bedrijven en scholen op het terrein o.a. de 3-jarige H.B.S. en de R.K. Technische School Don Bosco waar Louis van Gaal nog een aantal jaren gymnastiekles heeft gegeven. In het gebouw van de G.G.D. was de zuigelingenzorg gevestigd. Ik kwam met mijn 3 dochters regelmatig bij dr. Jaeger, bij alle moeders in de buurt welbekend. Een zeer populaire kinderarts al dachten de kinderen daar misschien anders over (vanwege de inentingen). In het Kraaiennest was een bibliotheek gevestigd en in het gebouwtje van de Stadsreiniging achter de HEMA op de Oranje Vrijstaatkade kon je ’s winters zout krijgen om je straatje sneeuwvrij te houden.

Sterovita en korfballen
In een ander gebouw van de voormalige gasfabriek op diezelfde kade zat Sterovita, een melkfabriek. Dat kon toen nog: een fabriek midden in de stad. Nog jarenlang was de naam Sterovita op het dak te lezen (later Melkunie). De omwonenden moeten veel last hebben gehad van de melkwagens die af en aan reden en hun bussen melk op een soort houten perron laadden en losten. Er is nu een sportschool in gevestigd. Aan het eind van de Oranje Vrijstaatkade kon je korfballen bij a.k.c. Victoria. Het veld bevond zich op de vervuilde grond van 2 gashouders. Tijdens wedstrijden kon je naast de aanmoedigingen van de supporters ook het hondengeblaf vanuit het dierenasiel ernaast horen. Horen en zien verging je vaak, vooral als het etenstijd was.

Deportatie Joodse Amsterdammers
In de 2e Wereldoorlog was er vlakbij het Muiderpoortstation een verzamelplaats voor Joodse Amsterdammers. Zij werden daar geregistreerd voordat zij op de trein naar Westerbork werden gezet. Een trieste herinnering aan een vreselijk gebeuren. Jammer dat in de nieuwe woonwijk geen enkele straatnaam hieraan herinnert. Opdat wij nooit vergeten! Op de hoek van de Polderweg waar nu het flatgebouw van Mart Stam staat stond eens een prachtige synagoge, gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School, helaas rond 1960 afgebroken.

Amsterdam bij nacht
Waar nu een nieuw politiebureau staat op een terrein bij de Linnaeusstraat werd in de jaren na de 2e W.O. ieder jaar een kermis georganiseerd. Daar stond o.a. een tent met daarop in grote letters: ‘AMSTERDAM BIJ NACHT’ waar mijn man Dolf Haen als 14-jarige puber na betaling van 10 cent met grote verwachtingen naar binnen stapte, maar na een korte wandeling door donkere gangetjes plotseling weer buiten stond en naar de sterrenhemel stond te kijken: Amsterdam bij nacht. Hij voelde zich behoorlijk besodemieterd maar durfde dat uiteraard niet te laten blijken. In een grote boog liep hij naar de voorkant van de tent om te kijken wie er nog meer in stonk.

Dit is allemaal verleden tijd. Het gebied heet nu Oostpoort en heeft een volledige gedaanteverwisseling ondergaan. Het ziet er mooi uit maar ik denk nog wel eens met weemoed terug aan het rommelige maar toch heel speciale Polderweggebied.