Stolpersteine voor Klaartje en Joseph de Zwarte-Walvisch

22 maart 1943 – 17 januari 2024
Door: Jo Haen

Op 17 januari 2024 2 Stolpersteine geplaatst
Op woensdag 17 januari 2024 zijn er 2 Stolpersteine (Struikelsteentjes) geplaatst vóór 2e Oosterparkstraat 245, ter nagedachtenis aan Klaartje de Zwarte-Walvisch en haar man Joseph de Zwarte. Op dit adres zijn ze in maart 1943 door de SD opgepakt en uiteindelijk vermoord in een concentratiekamp. Klaartje heeft een indrukwekkend dagboek bijgehouden vanaf de tijd dat ze is opgehaald tot aan Westerbork, waar ze het heeft kunnen geven aan Sal de Zwarte, een zwager, die de oorlog heeft overleefd. En zo is het dagboek bewaard kunnen blijven. Zijn kleindochter Debbie was bij de ceremonie aanwezig, speciaal overgekomen uit Canada. Ook Channa en Jaap Walvisch, familieleden van Klaartje, waren erbij. Heel bijzonder.

Inzamelingsactie
Rond kwart voor 12 verzamelde zich een aantal belangstellenden, waaronder dus de bovengenoemde familieleden, maar ook ex-bewoners, toekomstige bewoners, en natuurlijk een aantal mensen dat via een inzamelingsactie van Vrienden van Watergraafsmeer op onze FB-pagina financieel hebben bijgedragen om plaatsing van de steentjes te kunnen realiseren. Ook An Huitzing, vrijwilliger bij de Stichting Stolpersteine, was aanwezig. Door een artikel van Meland Langeveld, (ook een van de aanwezigen), over de Klaartje de Zwarte-Walvischbrug in het Oosterpark waren we op het idee gekomen van de Stolpersteine en hielden we een inzamelingsactie.

Plaatsing Stolpersteine
Twee stratenmakers van de gemeente haalden een tegel uit het trottoir en verwijderden daarvan een rechthoekig stuk zodat de Stolpersteine daarin gepast konden worden. We keken allemaal toe hoe het in zijn werk ging.

Toespraakjes, Kaddisj en stukje uit het dagboek
Daarna was er gelegenheid voor toespraakjes. O.a. door Debbie uit Canada. Zij voelde zich zeer vereerd dat ze erbij kon zijn en vond het jammer, dat ze geen Nederlands sprak. Ikzelf gaf wat informatie over het tot stand komen van de plaatsing en las een stukje voor uit het dagboek ‘Alles ging aan flarden’. Hoe het was gegaan toen de Duitsers ineens voor de deur stonden en brutaal naar binnen gingen en zich onbeschoft gedroegen. Ik eindigde met een minuut stilte te vragen. Jaap Walvisch las de Kaddisj, een traditioneel joods gebed voor de doden.
Een van de aanwezigen vertelde dat het speelgoed waarvan sprake is in het dagboek waarschijnlijk van zijn moeder is geweest. Zij heeft in het huis gewoond voordat Klaartje en haar man erin kwamen. Heel bijzonder om te horen.

Er werden bloemen en steentjes gelegd en omdat het huis gerenoveerd wordt en het op het moment leeg staat was er nog de mogelijkheid om even binnen te kijken in de voormalige huiskamer, waar door een aantal mensen gebruik van werd gemaakt.

Indrukwekkend en ontroerend
Het was een indrukwekkende, mooie en ontroerende ceremonie. Klaartje zelf schrijft in haar dagboek: “Ik hoop vurig dat alles wat ik hierin heb geschreven nog eens de buitenwereld zal bereiken.”

Klaartje zal altijd in herinnering blijven
Dat is gelukkig gebeurd, het boek is in 2009 uitgegeven, de teksteditie is verzorgd door Ariane Zwiers, die helaas niet aanwezig kon zijn. Klaartje beschrijft in haar dagboek de vreselijke toestanden in de diverse opvangplekken en vooral de gruwelijkheden in kamp Vught hebben mij diep getroffen.
Het mag niet vergeten worden en Klaartje zal altijd in onze herinnering blijven door het boek en de brug.

Zoals Jaap Walvisch opmerkte:
Zo lang wij hun namen noemen zullen wij ze niet vergeten.’
‘Vergeten zijn ze niet, nooit zullen wij ze vergeten.”