Cinegoge

Bron: #Dwars door de buurt – editie 250

Tot 1962 stond op de hoek van de Linnaeusstraat en de Polderweg een synagoge. Aan het begin van de vorige eeuw was er in Oost behoefte aan een grote synagoge doordat in de jaren 20 veel Joodse inwoners verhuisden vanuit de overvolle Jodenbuurt rondom het Waterlooplein, naar een nieuwe woning. 

Dit was mogelijk dankzij de betere volkshuisvestiging en kwalitatief goede woningen. Vooral Oost en Zuid waren in trek. In de Transvaalbuurt en de Watergraafsmeer vestigden zich vooral Joden uit de middenstand en het proletariaat, vaak socialisten.

Terugblikken
Na de oorlog was de Joodse populatie zodanig geslonken dat de synagoge in 1962 werd afgebroken om plaats te maken voor woningbouw, het gebouw heeft er slechts 35 jaar gestaan. Onvoorstelbaar!  Ter herinnering aan de synagoge en de Joodse buurtbewoners wil het Geheugen van Oost, hierin gesteund door Stadsdeel Oost en vele bewoners, een kunstwerk oprichten op de plek waar de synagoge heeft gestaan. Twee kunstenaars werden uitgenodigd om een ontwerp te maken. Dit voorjaar is het ontwerp ‘Cinegoge’ van het kunstenaarsduo Hertog/Nadler gekozen. Een ontwerp dat terugblikt op het prachtige gebouw dat er stond en ook de alledaagse verhalen van de bewoners laat zien.

Stralen
Een bijzonder kenmerk van de oude synagoge was de positie van het gebouw: niet in lijn met de straat, maar eigenzinnig gericht naar het oosten, een essentieel element. Het gekozen kunstwerk laat de contouren van de verdwenen synagoge goed zien en maakt de herinnering voelbaar. Waar de prachtige glas-in-loodramen van de oude synagoge schitterden zijn licht doorlatende beelden te zien van het leven dat hier ooit was. In het gekozen kunstwerk straalt het licht naar buiten en kunnen bezoekers beelden zien van de levendige Joodse gemeenschap die Oost kende, maar ook het heden is zichtbaar.

De titel ‘Cinegoge’, een samensmelting van ‘synagoge’ en ‘cinema’, opent niet alleen een venster naar het verleden maar legt ook een verbinding met nu, door alledaagse gebeurtenissen te laten zien, de persoonlijke verhalen zoals die bij het Geheugen van Oost te vinden zijn.

Verrijking
Bij de keuze van het kunstwerk is de buurt betrokken. Op 23 april luisterden zo’n 60 geïnteresseerden naar de presentaties en was er ruim de tijd om met de kunstenaars in gesprek te gaan. Men was onder de indruk van de ontwerpen en sprak waardering uit voor het initiatief. Een door het Geheugen van Oost gevraagde selectiecommissie hakte een week later de knoop door. Hertog/Nadler is gevraagd een definitief ontwerp van het kunstwerk te maken omdat het gekozen schetsontwerp tot de verbeelding spreekt, levendig is, de verhalen van het Joodse leven laat zien en een verrijking zal zijn voor de omgeving.

De beoogde plek van het kunstwerk is de oorspronkelijke plek van de synagoge, hoek Linnaeusstraat/Polderweg, op de stoep aan het begin van de Polderweg. Het werk is omgeven door de contouren van de synagoge die zijn weergegeven in de straat. Het moment van plaatsing is afhankelijk van twee belangrijke stappen: de financiering en de geplande werkzaamheden aan de Linnaeusstraat. We hopen begin 2026 een prachtig kunstwerk te mogen verwelkomen. #

Antoinette Tanja