Uniek haarboeket terug bij Tot Zover

Bron: #Dwars door de buurt – editie 240

Het Haarboeket familie De Hoog van Museum Tot Zover is het topstuk onder de Nederlandse kunsthaarwerken. Het herinneringswerk uit 1871 is gerestaureerd en weer te zien voor het publiek. Zijn objecten met mensenhaar luguber? Nee, schreef het damesblad Penélopé in 1821: ‘Haar is uitnemend geschikt, om het aandenken aan een geliefden persoon te bewaren.’

Het haarboeket is een familiestuk en is destijds vervaardigd door Jan-Willem de Hoog junior als geschenk voor de 68^e verjaardag van zijn vader Jan Willem de Hoog senior.
Tot Zover, museum over leven en dood, kocht het werk aan in 2008. Binnen de eigen collectie van Tot Zover en de Collectie Nederland wordt het haarboeket van de familie De Hoog gezien als een topwerk in het genre gedenkobjecten. Guus Sluiter, directeur Museum Tot Zover, omschrijft het als een ‘groots object voor een klein museum’.
Omdat het werk niet meer in perfecte staat was, verbleef het ruim anderhalf jaar in het restauratieatelier in Zaandijk. Hier werd het boeket tevens met veel geduld onderzocht en ontleed.

Team van experts
Over de vervaardiging, restauratie en behandeling van kunsthaarwerken is weinig bekend. De restauratie van dit unieke haarboeket was daarom een complex én bijzonder boeiend project. Hoofdrestauratoren Nancy Knaap en Bella Zurcher moesten verschillende problemen overwinnen, bijvoorbeeld omdat er diverse andere materialen werden gecombineerd met het haar.
Ook de bijbehorende vitrinekast en het bronsbeslag zijn behandeld. Een team van experts van verschillende musea begeleidde het proces.

Kunsthaarwerkers
Van mensenhaar worden al eeuwenlang kunstwerken gemaakt, vaak als herinnering aan overleden dierbaren. Maar ook als symbolische bezegeling van een bloedband of vriendschap. Deze traditie bloeide vooral in de negentiende eeuw. Er waren speciale ‘kunsthaarwerkers’ en dames werden aangemoedigd zelf aan de slag te gaan met haar van familie en vrienden.

Voor het kunstwerk van de familie De Hoog is haar van het hele gezin gebruikt, ook van overleden kinderen. In 1914-1915 werd er nog haar van kleinkinderen aan toegevoegd. Het haarboeket was een pronkstuk van familietrots. Wat tegenwoordig met as wordt gedaan, gebeurde vroeger met haar: het is een fysiek restant en belichaamt de herinnering aan een geliefde.

Magazine
Met steun van Mondriaan Fonds, Cultuurfonds en de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar VriendenLoterij Restauratiefonds) kon de restauratie plaatsvinden en werd een nieuwe presentatie van de collectie haarwerken van Museum Tot Zover gerealiseerd. Op 12 december verscheen tevens een magazine met artikelen over de restauratie en over deze vergeten traditie. Dit magazine is te koop in het museum.

Tot Zover
Museum Tot Zover belicht de dood in al zijn facetten door middel van kunst, fotografie en historische objecten. Het museum is beslist niet zwaarmoedig, de toon is open en helder. Het museum heeft een vaste collectie en wisselende tentoonstellingen. De tijdelijke tentoonstelling ‘Een lekkere dood’ is verlengd en nog te zien tot juni 2024. Het museum is gevestigd op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam en is van woensdag t/m zondag van 11-17 uur geopend. #

Wendy Danser