Reis Door Onze Wereld

Bron: #Dwars door de buurt – editie 233

In het eerste coronajaar maken Petra Lataster-Czisch (Dessau, 1954) en Peter Lataster (Amsterdam, 1955) een documentaire in de tuinen tussen de Derde Oosterparkstraat en de Vrolikstraat. De twee maken ­samen films sinds ze elkaar halverwege de jaren zeventig leerden kennen.

Ze gingen beiden naar de Filmacademie in Potsdam, Oost-Duitsland. Samen maakten ze gelauwerde documentaires, zoals De kinderen van juf Kiet (2016), een intiem portret van een klas met vluchtelingenkinderen en hun juf. Voor die film kregen de Latasters een Gouden Kalf.

De persoonlijke film Reis Door Onze Wereld (Engelse titel: Journey Through Our World) gaat over bijen, poezen, rupsen en vogels. Op een gegeven moment wordt de aandacht van de Latasters getrokken door een paartje vechtende kraaien. Een ekster wil hun nest inpikken. De kraaien worden onderwerp van gesprek tussen de buren wanneer deze vogels een jonkie krijgen. Daarnaast houden de Latasters via Zoom contact met een bevriend stel, Hansje Quartel en Ingrid Harms. Oud-Vrij Nederland journalist Ingrid is ernstig ziek en nadert de laatste fase van haar leven. Vaak sluit ook actrice Olga Zuiderhoek aan bij de Zoomgesprekken.

De film geeft een mooi beeld hoe de seizoenen de tuin veranderen. De cycli van geboorte en dood. Het voedsel dat vergaard moet worden door de dieren. De spin die je ziet, gaat in de herfst dood en in de lente komen haar eitjes uit.

Welk verhaal willen jullie hiermee vertellen?
Peter: ‘In het begin is het vreugde en verbazing en bij het sterven van Ingrid is het troost. Dat de natuur weer schoonheid voortbrengt en dat ze stug haar gang gaat.’

Bij de mensen in jullie omgeving zag je hetzelfde: kinderen speelden buiten in de achtertuin, verjaardagen en kerst werden gevierd. De Oekraïense bovenburen gaan op een gegeven moment ook de kraaien filmen voor de film.

Vond iedereen het prettig om mee te werken?
Petra: ‘Jazeker, de meesten wilden graag meewerken. De mensen verveelden zich een beetje. Ze waren verguld en blij dat ze mee konden doen. Mensen waren ook nieuwsgierig naar wat wij met de opnames gingen doen.’

Vriendin Ingrid is ernstig ziek en overlijdt. Met haar vrouw Hansje en gemeenschappelijke vriendin Olga hebben de Latasters via Zoom gesprekken. Haar ziekteproces geeft een dramatische wending aan de film.

Wat waren jullie overwegingen om dit in de film op te nemen?
Peter: ‘Bij Ingrid en Hansje was er geen twijfel over deelname aan de film. Het heeft wel het verloop en het einde van de film bepaald, maar we hadden geen centje twijfel over dat dit een plek in de film moest krijgen. De dood is iets heel universeels. De waardigheid en de humor spreekt ook mensen die Ingrid helemaal niet gekend hebben aan, omdat dat zo menselijk en puur is. Bijvoorbeeld de gesprekken die we via Zoom hadden die alle kanten opvlogen. We hebben het over grote dingen en kleine dingen als bijvoorbeeld het getut over haar. Zo is het leven. Ik denk dat mensen daardoor geraakt worden.’ Petra: ‘We beschrijven één bepaalde tijd, die onherhaalbaar is. We hadden nog niet meegemaakt dat we begrafenissen via de computer mee moesten bijwonen en dat we een zieke vriendin niet kunnen bezoeken omdat dat veel te gevaarlijk voor haar was.’

Wat is de reden dat jullie daar de muziek van Schubert laten horen?
Petra: ‘We zijn dol op Schubert en met name op het lied van de kraai. Schuberts lied beschrijft hoe een man, die stervende is, de kraai vraagt bij hem te blijven en hem niet alleen te laten. In de film volgen we het leven van een kraaienfamilie. Een van de verbijsterende momenten was hoe een van de kraaien reageerde op de dood van een duif. De kraai was in alle staten vanwege de kat die de duif doodde. Toen dat gebeurde verslechterde in diezelfde periode de gezondheidssituatie van Ingrid. Terwijl we een duif zien die sterft en een kraai die rouwt om de dode duif, gebruiken wij dat beeld van de kraai en Schuberts muziek voor ons eigen rouwproces om Ingrid.’

Mario Steenbergen ontving een Idfa Award voor de montage van de documentaire. Willen jullie daar iets over vertellen?
Petra: ‘Onze film heeft veel ingrediënten die niet noodzakelijkerwijs met elkaar samenhangen. Bijvoorbeeld het ziekteproces van Ingrid, wat heeft dat te maken met de natuur in onze eigen tuin? En wat heeft de natuur met onze beleving van corona van doen? Daar een samenhangend geheel van te vormen is echt de verdienste van Mario. Hij heeft dat op zo’n grootse manier gedaan dat we hem alleen maar dankbaar kunnen zijn. We hadden 250 uur filmmateriaal, voordat Mario met het editen begon hadden we zelf een versie van 5 uur gemonteerd. We werken al twintig jaar samen en kennen hem heel goed. We snappen hem als hij bedenkingen heeft of punten van kritiek. Mario Steenbergen is echt een geniale editor en de beste van Nederland. De prijs komt van een internationale jury met vakmensen uit de hele wereld. Ze zijn niet gevallen voor hele spectaculaire filmische dingen maar juist voor het kleine.’

Er lijkt een ritme, zoals in een muziekstuk, te zitten in de montage tussen de verschillende delen uit de film.

Is dat ritme de reden dat je bijna twee uur geboeid blijft kijken?
Peter: ‘Dat is de muzikaliteit van Mario, hij speelt op een navolgbare manier met ritmiek. Met beeldmontage speelt dat een belangrijke rol. In de film zit een grote muzikale variatie, door onverwachte elementen toe te voegen die je niet verwacht, zowel in beeld als in geluid, blijf je scherp kijken.’

Wanneer komt de film beschikbaar voor een groter publiek?
Petra: ‘Vandaag kwam er vanuit Indonesië een vraag naar de film. En we hebben uitnodigingen voor een Grieks festival en vanuit München voor een Duits festival. We zijn nog in gesprek met anderen. Het IDFA is een belangrijke springplank voor onze films. Daar komen veel buitenlandse programmeurs. De meeste van onze films gaan daar in première. Het is heerlijk om op het IDFA een première te hebben. Het is daar voor ons een thuiswedstrijd.’

Vanaf 21 januari draait de film in de bioscopen, in Amsterdam in de Balie en in Rialto De Pijp en Rialto VU. De nieuwe Best of IDFA on Tour, waar de film onderdeel van is, start eind januari in 50 filmtheaters door heel Nederland. #

Evelien Polter

Vanaf 21 januari draait de film in de bioscopen, in Amsterdam in de Balie en in Rialto De Pijp en Rialto VU.
De nieuwe Best of IDFA on Tour, waar de film onderdeel van is, start eind januari in 50 filmtheaters door heel Nederland.