Bron: #Dwars door de buurt – editie 249
Moving Arts Project bestaat vijftien jaar. Met, voor en door buurtbewoners is het credo van het kunstenaarscollectief. Uit de Transvaalbuurt zijn ze niet meer weg te denken.
Met stevige halen zet een vrijwilliger van Moving Arts Project een robuust houten voetstuk in witte hoogglans. Even later schittert het bouwsel in het licht van de laagstaande voorjaarszon die vriendelijk binnendringt in de opslagloods van het kunstenaarscollectief aan de Cruquiusweg. Het voetstuk is een decorstuk van de nieuwste productie: Stuck in the Middle (Klem in het Midden). Binnenkort gaat het collectief met de sokkel op pad.
Moving Arts Project is een initiatief van danstheatermaker en theaterwetenschapper Diane Elshout, stedenbouwkundige Janine Toussaint en Noud Verhave. Verhave werkte aanvankelijk als therapeut, manager en coach in de revalidatiezorg en hield zich daarnaast bezig met beeldende kunst en fotografie. In 2001 koos hij definitief voor de kunsten.
Samen met bewoners vertalen ze actuele thema’s in een artistieke vorm. Dat heeft geresulteerd in tientallen producties, van grootschalige theatervoorstellingen op een plein tot een nieuw ritueel voor de buurt, ook buiten Oost. Met hun projecten willen ze een podium bieden aan uiteenlopende stemmen, vooral aan stemmen die zelden worden gehoord. Voor prettig samenleven zijn gelijke kansen essentieel, is hun overtuiging. ‘We willen mensen bewegen, verandering op gang brengen en maatschappelijke vragen bespreekbaar maken.’
In het zonnetje op de toegangsweg naar de loods vertellen de drie oprichters over hun aanpak.
Noud: ‘We zaten in de Van Gendthallen op Oostenburg en kregen in februari 2009 te horen dat we er in maart 2009 uit moesten. Wij waren op reis in Nepal. Ik heb de directeur broedplaatsen gebeld, die zei dat er een pand vrij kwam aan de Tugelaweg. Daar konden we een studio huren. Groot voordeel was dat we midden tussen de mensen kwamen te zitten, in het hart van Oost. Een jaar later hebben we de stichting Moving Arts Project opgericht.’
Diane: ‘Wij kenden niemand. Niemand kende ons. Een jaar lang hebben we gesproken met sleutelfiguren, voorbijgangers en organisaties. Wij wilden weten hoe we ons thuis konden voelen in Transvaal. Daar is de verbinding gelegd.’
Noud: ‘We zijn begonnen met een enkeling. Nu werken we met honderden mensen uit Oost. Velen zijn vrijwilliger van het eerste uur.’
Janine: ‘Met hun perspectieven wordt kunst rijker. We komen op ideeën waar we anders nooit waren opgekomen.’
Diane: ‘Zij hebben wisselende rollen, niet alleen speler, technicus of chauffeur, ze kunnen ook initiatiefnemer of coördinator zijn. Ook wij wisselen van rol. De ene keer organiseren we, de andere keer faciliteren we.’
‘HEIM thuis in Transvaal’ was de eerste productie. Wanneer en waardoor voelt iemand zich thuis in de Transvaalbuurt en hoe kun je zoiets laten zien? In huiskamers, op pleinen en straten toonden wijkbewoners op een kunstzinnige manier hoe ze hun buurt beleven. De ene keer was dat in de vorm van theater, de andere keer met video, dans, muziek of fotografie. Deuren gingen open, buurtbewoners kwamen met elkaar in contact met kunst als bindende factor.
Janine: ‘Het is met, voor en door buurtbewoners.’
Diane: ‘En altijd een mengeling van kunstvormen.’
Noud: ‘Toen de plantsoenendienst op het Steve Bikoplein een boom had gerooid hebben wij die op zijn kop gezet.’
Janine: ‘Een perspectiefwisseling. De blik was gekanteld, de verbeelding geprikkeld. Mensen die sjouwen met een boodschappentas kijken vaak naar beneden. Als ze nu hun blik omhoog richtten, zeiden wij: welkom in wonderland en hadden we meteen een gesprek. Dit was onze eerste grote productie op het Steve Bikoplein, Alice in Transvaal, met als thema perspectief, hoe dat bepalend is voor de manier waarop je de wereld beleeft.’
Diane: ‘Kunst is onderdeel van het dagelijks leven. Je kunt er plezier aan beleven.’
Janine: ‘Het mag ook schuren.’
Diane: ‘Veel meningen willen we horen, van links tot rechts. Ook mensen die minder vanzelfsprekend aanhaken, proberen we erbij te betrekken.’
Noud: ‘Zo zijn we op straat terechtgekomen. Daar kom je mensen tegen.’
Diane: ‘Niet in een gesloten theaterbolwerk. Kunst is van iedereen.’
Noud: ‘Niet iedereen staat open voor onze vragen, prima, dan loop je lekker door.’
Diane: ‘We staan er niet als enquêteurs, wij stralen uit dat we oprecht nieuwsgierig zijn. En we doen iets waardoor mensen nieuwsgierig worden. Antwoorden schreven we op een plankje en hingen we in een boom. Voorbijgangers bleven stilstaan om ze te lezen.’
Noud: ‘Een andere keer vroegen we: wat is jouw waarheid? terwijl we een touw aan het ontrafelen waren.’
Diane: ‘Soms zijn mensen tien keer voorbijgelopen, zijn we aan het opruimen en vragen ze: wat was dat eigenlijk? En zijn we in gesprek.’
Noud: ‘Nu gaan we op pad met het voetstuk.’
Janine: ‘Het gaat over mensen die in een rol worden geduwd en daaraan onderdoor gaan, bij voorbeeld iemand uit een culturele minderheid op wie de overheid continu een beroep doet en zonder vergoeding gebruikmaakt van zijn expertise.’
Diane: ‘Iemand die is opgegroeid in armoede en beleidsmakers wegwijs maakt in die wereld.’
Janine: ‘Ieder ander wordt ervoor betaald, het is werk van professionals, maar van hen wordt verwacht dat ze het voor de goede zaak doen.’
Diane: ‘De druk van voorbeeld, held, rolmodel of mentor zijn is gigantisch.’
Janine: ‘Ze worden vermalen door de verwachtingen en vallen keihard als ze falen. Ik ken iemand die zijn studie eraan heeft gegeven, hij kon het niet meer aan. Het gaat ook over kinderen die vertalen voor hun ouders. Vaak hebben wij niet door wat ze nodig hebben.’
Noud: ‘We vragen voorbijgangers: wie zet jij op een voetstuk? Ben je zelf weleens op een voetstuk gezet? Zou je zelf op een voetstuk willen staan? Hoe? Wil je eraf vallen of wil je je erachter verschuilen? Alles is mogelijk. Je mag er zelfs met meerderen op staan. Maar dan moet je wel een goede reden hebben.’
In het voetstuk is opnameapparatuur gebouwd; nadat je op play hebt gedrukt, kun je je verhaal kwijt. Van de mensen die reageren worden foto’s gemaakt. Twaalf personen die een bijzonder verhaal hebben wordt gevraagd een eigen voetstuk te ontwerpen. Daarbij zijn geen beperkingen, niet in kleur, noch in materiaal. Piepschuim, staal, zelfs louter schroefjes – alles kan.
De foto’s en voetstukken vormen een expositie op vier plekken in de stad, foto’s binnen, voetstukken buiten. Tussen de voetstukken zijn optredens waarbij het publiek wordt betrokken. Moving Arts Project ten voeten uit: een mengvorm van vele kunstvormen en altijd het gesprek aangaan.
Noud: ‘We gaan het voetstuk tot kunst verheffen.’ #
Jaap Stam
Geef een reactie