27 oktober 2019
Auteur: Els van ’t Padje, deelneemster aan de verhalenwandeling
We startten de verhalenwandeling met Jo Haen bij het vroegere Burgerziekenhuis dat gebouwd is in 1891, daarna Stadsdeelkantoor werd en sinds 2011 Hotel Manor. Het ziet er prachtig stijlvol uit. Leuk weetje misschien dat de oude Prins Bernard hier de bekendste patient is geweest ooit.
We vervolgden onze weg naar de Muiderkerk ook in de Linnaeusstraat die gebouwd is in 1892 en waar in 1989 brand is geweest. Afgeslagen naar de Commelinstraat waar opvalt dat alleen de rechterkant van de straat nog de oorspronkelijke mooie bouw heeft. Op nummer 16 bevindt zich heel verrassend een kleine buurtsynagoge, in 1922 gedeeltelijk gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Op de begane grond spleetvormige raamopeningen. De linkerdeur was de toegang voor de vrouwen. Verderop in de straat op nr 53 is een leuke leeshal met oneindig veel boeken, zij zoeken een nieuwe eigenaar!
Leuk weetje is dat Karel Appel ook een bewoner was van deze buurt. Hij werd als kapperszoon in 1921 geboren in de Pieter Vlamingstraat.
Het meest indrukwekkend vond ik het verhaal dat een bewoonster van de Insulindeweg/Celebesstraat in de oorlog ’s nachts de vele joodse mensen hoorde vertrekken vanaf het Muiderpoortstation.
Op het plein voor het station bevindt zich een kunstwerk van Karel Appel. Drie geknakte bloemen en één staande bloem. Mooi symbolisch!
Amsterdam Oost is een prachtige buurt met een rijke historie!
Op het eind van de wandeling genoten we van ’n kop heerlijke koffie of iets anders in ’t mooie Manor hotel in een zaal waar voorheen de bedden stonden.
Heb weer genoten van de interessante wandeling. Hoop dat er nog vele mogen volgen.
Met dank aan Els van ’t Padje en Toine Roestenburg (foto’s)
——————————————————————————
Reacties:
Ad en Elza Timman: Hallo Jo,wij vonden het ook hartstikke leuk afgelopen zondag.ook leuk om je in de hoedanigheid van de gids te zien.
Ruurd Kooiman Beste Jo, bedankt voor de fotoos ik vond een geslaagde wandeling en we hadden mooi weer.
groetjes Ruurd
Hele leuke foto trouwens van de twee broers en de bewoner !!!! tot ziens.
Voormalige synagoge Commelinstraat 16 – Bron: Stadsarchief
Het interieur van de synagoge in de Commelinstraat 16 is na de ontmanteling en verkoop in 1936 opnieuw gebruikt in de sjoel/zaal op de Da Costakade 132. Dit was een voormalige koffiebranderij en theemagazijn.
Jo Haen
Informatie over deze synagoge:
Het was een chewresjoeltje, een buurtsynagoge, voor de Dapperbuurt. In deze buurt woonden niet zoveel Joden als in de Transvaal-en Oosterparkbuurt, maar een kleine concentratie bevond zich rondom de Commelinstraat. De oorspronkelijke opdrachtgever voor de (ver)bouw van de synagoge is de heer A. de Vries. Jac.S.Baars was de architect. De wijding van de synagoge vindt plaats op 21 september 1922. Een jaar eerder had de vereniging Benij Berith Bebeth Ja’akob (Zonen van het Verbond van het Huis van Jacob) een bedrag van 4000 gulden ter beschikking gesteld voor de inrichting van het gebouw.
Omdat de vereniging kampte met een teruglopend ledental werden vereniging en synagoge in 1936 opgeheven. De inventaris werd verdeeld over verschillende synagogen in Amsterdam (o.a. dus naar de sjoel op de Da Costakade 132) en de rest van het land. In datzelfde jaar werd het gebouw als kerk in gebruik genomen door de Oud Gereformeerde Gemeente. Na de oorlog vond onder meer de Evangelisch-Lutherse jeugdorganisatie “Wees een licht” hier onderdak. Het interieur onderging in die periode slechts kleine wijzigingen. Op de gevel prijkten jarenlang de smeedijzeren letters “Rogate”. Deze waren afkomstig van een woonblok annex kapel van Cornelis Kruyswijk in de Toministraat waarvan de kapel in de jaren 80 werd gesloten en omgebouwd tot woningen.
Exterieur
Met siermetselwerk kreeg het onderstuk enkele fraaie accenten in de stijl van de Amsterdamse School. Het onderstuk is opgemetseld in gele en gesinterde baksteen en bestaat op de begane grond uit een centraal geplaatste ingang voor de synagoge geflankeerd door spleetvormige raamopeningen. De linker deur gaf toegang tot de aparte galerij voor vrouwen. De rechter deur is de ingang tot de bovenwoningen. Boven elk van deze deuren is een wigvormige lichtopening uitgespaard in het metselwerk, thans dichtgemetseld. De drie vensters zijn van de vrouwengalerij, geplaatst in een zone van licht uitkragend siermetselwerk.
Het interieur is tot medio 2014 goed bewaard. De wandafwerking had tweekleurige tegelfriezen en het stucplafond was in vakken verdeeld. De achterwand van decoratief metselwerk met uitsparingen voor bergplaatsen en de kast voor Torahrollen was nog aanwezig. Bij de verbouwing in 2014 tot woning zijn alle restanten in het interieur verwijderd.
Deze Commelinstraatsjoel was de laatste nog bestaande, door J.S. Baars. ontworpen synagoge in Amsterdam een tevens één van de weinige nog bestaande Amsterdamse verenigingssynagogen. Bovendien was dit één van de laatst overgebleven werken uit het oeuvre van Baars.