De VoorleesExpress: Kansen om boeken te lezen

Bron: #Dwars door de buurt – editie 224

De VoorleesExpress is een organisatie die kinderen tussen de twee en acht jaar met een taalachterstand verbindt aan vrijwilligers die één keer per week komen voorlezen. Bij kinderen is het positieve effect van taalondersteuning groot en het is dankbaar werk. Iedereen boven de achttien jaar die houdt van taal kan zich aanmelden.

‘Je kan echt het verschil maken!’ Tijdens haar bezoek aan de VoorleesExpress zei koningin Maxima hierover: ‘Ik vind het fantastisch dat de VoorleesExpress kinderen meer kansen biedt om boeken te lezen en de weg te vinden naar de bibliotheek’.

Cruciaal
Goed kunnen lezen is lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. In Amsterdam groeien veel kinderen op in een taalarme omgeving, met een taalachterstand tot gevolg. Bij maar liefst één op de vijf Amsterdamse kinderen is dit het geval. Kinderen die hun schoolcarrière met een achterstand in de Nederlandse taal beginnen, lopen deze daarna niet of nauwelijks meer in. Problematisch, want om goed mee te kunnen doen in de samenleving en later op de arbeidsmarkt, is de beheersing van het Nederlands cruciaal.
Jaarlijks worden in Amsterdam 750 gezinnen gekoppeld aan voorleesvrijwilligers. Hiermee is het één van de grootste vrijwilligersprogramma’s van de stad. De VoorleesExpress bestaat sinds 2008. Ze begonnen met tien gezinnen per jaar. Professionals, zoals leerkrachten van de basisschool, logopedisten en ouder- en kind begeleiders melden de gezinnen aan. Gemiddeld zijn dat vijftien kinderen per week. Meedoen is voor het gezin gratis.

Voorlezers komen bij gezinnen met (het risico op) een taalachterstand en gaan met de kinderen én hun ouders aan de slag met boeken, spelletjes en leuke voorleestips. De voorlezer doet dit gedurende twintig weken, één uur per week. De voorlezer ontvangt een speciale training en een eigen Oba-pas om boeken te kunnen lenen en een boekenbon aan het einde van het traject ter waarde van twintig euro.

Vaste rituelen Buurtgenoot en voorlezer Maika Eggink is enthousiast over de VoorleesExpress. Zij vertelt: ‘Vlak voor Kerst leer ik de familie Arun kennen en start ik het voorleestraject met Ameya, toen vier jaar oud.’ Er was nog geen corona. In de maanden die volgden leerden ze elkaar steeds beter kennen. Maika ontdekt snel welke boeken Ameya leuk vindt: ‘Boeken met mooie afbeeldingen waarop veel te zien en te ontdekken is, maar ook grappige verhalen.’ Ze ontwikkelden vaste rituelen. Vaak lazen ze twee boeken per keer. Tussendoor deden ze een spelletje, dronken thee en kletsten wat. Ameya was enthousiast en leergierig en ook haar moeder was erg betrokken. Dan breekt wereldwijd de coronacrisis uit. Bij elkaar langsgaan wordt ineens ingewikkeld. Ameya gaat niet meer naar school. Binnen korte tijd holt haar Nederlands achteruit. Samen met haar moeder besloot Maika om twee keer in de week online te gaan voorlezen. Voor Maika was het traject heel verrijkend: ‘Ik heb veel geleerd over India waar de familie vandaan komt, er is een mooie vriendschap gegroeid en ik ben super trots op Ameya!’
Wat betekent laaggeletterdheid eigenlijk? Dan ben je niet taalvaardig genoeg om je goed te redden in de samenleving. Maar zijn de ouders van Ameya uit India laaggeletterd? Nee integendeel, beheersing van het Nederlands is hier het probleem. Daaraan mankeert het soms bij ‘nieuwe Nederlanders’. Daar moet iets aan gedaan worden en het is goed dat de VoorleesExpress daaraan werkt.

Moedertaal
Eliz Ersoy werkt als projectmedewerker bij de VoorleesExpress en is zelf meertalig opgevoed. Ze kreeg zowel Turks als Nederlands aangeboden thuis. Ze vertelt dat haar ouders vanuit de basisschool het advies kregen om thuis het Nederlands voorrang te geven. Door dat advies vanuit school en doordat het Turkse taalaanbod op school wegviel, ontwikkelde ze gevoelens van schaamte tegenover de Turkse taal. Deze gevoelens ervaart ze nu in sommige gevallen nog steeds. Zo wil ze liever Nederlands met haar moeder praten in het openbaar en leest ze liever in het Nederlands dan in het Turks.
Eliz wil als projectmedewerker aan de voorlezers meegeven dat het goed is om het voorlezen in de eigen moedertaal van ouders te stimuleren bij de voorleesgezinnen. Het is belangrijk dat kinderen in een taalrijke omgeving opgroeien en dat kan ook de moedertaal zijn. Naast dat dit de sociaal-emotionele ontwikkeling bevordert, draagt een goede basis in de moedertaal ook bij aan het leren van een andere taal. Bovendien geeft het een boost aan het zelfvertrouwen van het kind. Eliz geeft als tip dat de voorlezer, om interesse in de moedertaal van het kind te tonen, een aantal Turkse woordjes leert bij een Turks gezin.

Gelijke kansen
Er zijn veel kinderen die het Nederlands niet goed beheersen en als volwassene kunnen zij daardoor onvoldoende meekomen in de maatschappij. Als gevolg van die slechte taalbeheersing kunnen zij als ze ouder zijn onder andere de post die zij later ontvangen als huurder, als inwoner van de gemeente, als belastingplichtige, als verkeersovertreder en als zorgverzekerde, niet goed lezen.
De VoorleesExpress draagt bij aan gelijke kansen en stimuleert de taal- en leesontwikkeling van kinderen uit gezinnen met achterstanden. De organisatie startte vanuit de wijk Kanaleneiland in Utrecht en is uitgegroeid tot een landelijk netwerk. Een netwerk waarbij meer dan honderd organisaties (bibliotheken en welzijnsorganisaties) zich hebben aangesloten. Onder de vlag van de VoorleesExpress begeleiden zij vrijwilligers en gezinnen en zetten zij zich lokaal in voor leesplezier, een stimulerende thuisomgeving voor alle kinderen, meertaligheid en educatief partnerschap met ouders. Het VoorleesExpress netwerk onderzoekt en investeert in nieuwe ontwikkelingen. #

Evelien Polter