1892 – 2019
Auteur: Jan Dijk (1947) – Geboren en getogen in de Watergraafsmeer. Woont er nu nog steeds.
Wanneer je over de Amsterdamsebrug fietst (dat is de eerste brug vanuit Amsterdam-Oost naar landelijk Noord), maar dan vanaf de overkant en je kijkt wanneer je boven het water bent naar beneden, dan zie je aan weerskanten van het kanaal twee zandstenen leeuwen naast elkaar in het gras liggen. Ze liggen er nog maar een paar jaar. Wat doen ze daar? Fiets naar beneden en terug, over de Flevoparkweg langs de vroegere herberg Zeeburg naar het kanaal, dan kun je ze aanraken en erop gaan plaatsnemen. Je kunt tegenwoordig ook een makkelijke fietstrap nemen naar beneden. Dat is echt een verbetering.
Voor die tijd lag daar het Merwedekanaal
Dan moet ik nu even wat vertellen. Dat kanaal is het Amsterdam-Rijnkanaal. Het gedeelte hier is pas in 1952 door Juliana geopend. Het ontwerp van dat kanaal is van mijnheer Mussert, dezelfde die in de oorlog een verschrikkelijke rol heeft gespeeld. Voor die tijd lag daar sinds 1892 het Merwedekanaal. Sommigen noemen het kanaal nog steeds zo, ja, er zijn mensen die gewoon Merwede (uitspraak: MERWÉDE) zeggen. Dat doe ik ook wel eens.
Een onderleiding, oftewel een sifon
Het grachtwater werd al vele jaren over dat gebied, ongezuiverd toen nog, in het IJ geloosd, de Zuiderzee in, later het IJsselmeer. Nu dat kanaal er kwam moest dat water voortaan omgeleid worden via een onderleiding, oftewel een sifon, eronderdoor. Ter weerszijden van in- en uitgang van die sifon stonden aan beide oevers twee leeuwen uit ‘Franse bergsteen’ (wat is dat?), gemaakt door Bart van Hove. Ze moesten de schippers bij binnenkomst in de haven ontzag inboezemen, en trots.
Leeuwen geschonken aan de nieuwe Noordoostpolder
Rondom het Centraal Station stonden op spoorviaducten ook heel wat leeuwen; die zagen er echt anders uit; daar is de laatste jaren veel over te doen.
Het kanaal werd verbreed, de sifon was inmiddels overbodig geworden en werd weggehaald, dan ook maar gelijk die leeuwen. Ze werden geschonken aan de nieuwe Noordoostpolder.
In het Merwedekanaal was een noodsluis aangelegd, tegelijk met de Oranjesluizen (direct al drie). Die noodsluis achtte men overbodig bij het nieuwe kanaal. Pas deze eeuw werd het sluiseiland dat erbij hoorde eindelijk maar eens weggehaald. Een uitgebreide plaquette-installatie vertelt het hele verhaal. Fiets langs de Westelijke Merwedekanaaldijk, die loopt met het kanaal dwars door het Nieuwe Diep, dat eigenlijk een niet ingepolderd deel is van de Diemer- of Watergraafsmeer; dan vind je die installatie, niet ver van de Brug.
Kopieën
Iemand bij de gemeente zei, toen dat sluiseiland eindelijk werd weggehaald: Waar zijn die leeuwen toch gebleven? Niemand wist dat meer. Men ging op zoek in de archieven. De Noordoostpolder! Daarheen dan maar. Jawel hoor, Emmeloord bleek er een aantal van te hebben, bijvoorbeeld voor de kerk, en ook een paar kopieën. Maar de dorpen Kraggenburg en Nagele hebben er ook één, dat is een verhaal op zich. Amsterdam eiste de originelen terug. Daar komt niks van in, zei men, eens gegeven blijft gegeven. Bovendien, het is het oudste wat de polder te bieden heeft. ´Maar´, zei Emmeloord, ´we hebben nog wel een mal voor jullie. Kun je kopieën van maken.’
Leeuwen waren verschillend
Het nu volgende is een beetje mal. Die leeuwen die ter weerszijden van de sifons stonden waren verschillend. Eén had de linker voorpoot boven de rechter, de ander de rechter boven de linker. Maar nu was er slechts één mal. Dus zijn ze allemaal gelijk. Maar of nu steeds de rechter op de linker ligt, of andersom, dat weet ik niet meer. Kijk zelf even!
De Noordoostpolder is misschien wel een beetje van ‘ons’. Leuk tochtje!
Geef een reactie