Zohra en Marianne op bedevaart

Bron: #Dwars door de buurt – editie 227

In april breekt het voorjaar aan en willen mensen de deur uit. Zo verklaart de oude Engelse dichter Chaucer het verlangen om pelgrim te worden. Maar dat was in de middeleeuwen. Waarom en hoe gaan Zohra en Marianne uit Amsterdam Oost op bedevaart?

Zohra had een moeilijke tijd. Door een ongeluk in huis leed ze onder ernstige brandwonden. Ze raakte gedeprimeerd, piekerde veel. ‘Toen, als in een droom, voelde ik me geroepen. Ik wilde de hadj meemaken. Mijn man begreep me en gaf mij de reis cadeau.’
Marianne hield van wandelen en ging met pensioen. Toen ze een tentoonstelling over pelgrimeren zag, viel het kwartje. ‘Dat is leuk om te doen. Het is een uitdaging, maar ook interessant, historisch gezien.’
Ze ging naar het Nederlandse Genootschap van Sint Jacob om zich goed voor te bereiden. Routes, tips, adressen om te overnachten, een paklijst en de ervaringen van anderen. Het genootschap probeert pelgrims enigszins te ontzorgen.

Geen schulden
Zohra wendde zich tot Celebrity Hajj. Het reisbureau helpt pelgrims bij het zorgeloos vervullen van hun islamitische plicht. De vliegreis naar Mekka, het transport naar de heilige plekken, de overnachtingen. Zohra kreeg een mannelijke spirituele begeleider, omdat een vrouw niet alleen de hadj mag ondernemen. ‘Toen ik wegging had ik mooie kleren aan, op Schiphol zongen ze voor me en er waren bloemen. Het vliegtuig ging naar Dubai. Je kunt ook via Turkije gaan. Je bent zeven dagen in Medina en gaat naar Mekka met de bus.’
Wie op de hadj gaat, moet goed afscheid nemen volgens Zohra: ‘Heb je ruzie dan moet je het eerst weer goed maken en persoonlijk om vergeving vragen als je iemand kwaad hebt gedaan. Je moet je gezin ook goed achterlaten. Mijn man bleef bij de kinderen. Hij was al eerder op hadj geweest en je mag maar één keer in je leven voor jezelf gaan. Je mag geen schulden hebben. Het geld voor de hadj moet echt geld zijn dat over is, een apart potje dat je niet nodig hebt voor het dagelijkse onderhoud.’

Zuiver zijn
Een bewijs van gezondheid en de gebruikelijke vaccinaties van de GGD zijn verplicht. Een pelgrim naar Mekka probeert in alle opzichten zuiver te vertrekken. Persoonlijke hygiëne is belangrijk. Zelfs haren knippen en epileren horen bij de rituelen, ook al zijn er ook symbolische varianten van, waarbij slechts een klein stukje haar wordt afgeknipt. Jaarlijks nemen drie miljoen mensen deel aan de hadj binnen de laatste maand van het islamitische jaar. Bij zo’n massale deelname is het gevaar op besmetting natuurlijk groot. Reden ook waarom de laatste twee jaar de hadj drastisch beperkt werd. Dit jaar valt de hadj in juli.

Christelijke pelgrims naar Santiago de Compostella willen juist gezuiverd terugkomen. Sommigen nemen een steen mee van huis en laten die achter. Op deze manier leg je symbolisch daar de last van je zonde af. Maar niet veel mensen hebben die insteek volgens Marianne: ‘Je krijgt van het genootschap een boekje waar je op pleisterplaatsen een stempel in krijgt. Je moet erop aankruisen of je beweegreden religieus, spiritueel of sportief is. De stempels moeten trouwens laten zien dat je minstens 100 km hebt gelopen, dan krijg je een certificaat.’

Water en crocs
Water speelt een rol in christelijke pelgrimages, zoals in Lourdes waar het bronwater in flesjes wordt verkocht. Ook de hadj kent een heilige bron: Zemzem. Toen Sara door Abraham achter gelaten was met haar zoon, zocht ze wanhopig naar water in de woestijn, maar kon het niet vinden. Toen ze met lege handen terugkwam bij hem, raakte hij met zijn hiel het zand aan en er ontstond die bron met geneeskrachtig water.

Op een heel praktisch punt zijn Zohra en Marianne het roerend eens: een pelgrim moet plastic crocs bij zich hebben. Zohra gebruikte ze de hele tijd omdat leren schoenen met naden voor de hadj verboden zijn. Marianne; ‘Mijn crocs vond ik het nuttigste voorwerp dat ik meenam; lichtgewicht, voor na het wandelen, maar ook bij het douchen of als je door een riviertje lopen moet. Ik kreeg het cadeau van een vriendin. Ze kosten nog geen vier euro.’

Andere wereld
Ze proberen in hun eigen woorden te omschrijven wat de tocht met ze deed. Marianne; ‘Heerlijk, alleen maar wandelen. Daarnaast, je bent niet de enige, er komt een historisch besef. Je bent ook in een andere wereld waarin mensen meer om elkaar geven. Je merkt dat mensen rekening met elkaar houden. Normaal in jeugdherbergen is het in de ochtend geklets en gebonk. Maar hier praten ze zachtjes en je hoort hooguit wat geritsel als ze hun spullen bij elkaar brengen. De sfeer is anders, je bent allemaal met hetzelfde bezig, je neus achterna naar Santiago de Compostella.
Een bijzonder moment was toen ik in daar de Huiskamer van de Lage Landen binnenkwam. Die wordt gerund door vrijwilligers van het Genootschap. Ik had 800 kilometer gelopen en veel talen gehoord, maar geen Nederlands. Ineens kon ik mijn emoties delen in mijn eigen taal en kwamen de tranen.’
Ook Zohra voelde zich in een andere wereld; ‘Je voelt geen haat in je hart. Je wilt iedereen helpen, je denkt niet aan geld of aan luxe, je bent tevreden met je gezondheid. Geen gezeur, je tijd is van jezelf. Het is een veilig, licht gevoel. Je denkt alleen aan jezelf, niet aan de toekomst, je concentreert je op het moment. Het is spiritueel. Je laat spijt over het verleden achter je, je vergeet alles, het is een hergeboorte.’

Andere tochten
De lange traditie van pelgrimage wijst op een diep gevoelde behoefte aan deze ervaring. Al in de middeleeuwen wees de Engelse dichter Chaucer hierop. Er zijn dan ook meer bedevaarten mogelijk. Marianne deed de Camino Ignacio tussen Bilbao en Barcelona; ‘Die is veel stiller, je komt geen kip tegen. Dan mis je het gemeenschappelijke, de saamhorigheid. Sommige mensen gingen door van Santiago de Copostella naar Finistere, vroeger het einde van de bekende wereld. Dat deed me niet zoveel, maar Ieren bijvoorbeeld, die veel meer hebben met de Kelten en druiden en zo, waren juist daardoor erg geroerd.’
Celebrity Hajj organiseert ook de Umrah, een andere pelgrimstocht naar Mekka. Maar die kan ook in de andere maanden van het jaar worden gedaan. En het hoeft geen eenmalige ervaring te zijn. De rituelen zijn beperkter.

Terugkomen
Na afloop had Zohra nog twee dagen om souvenirs te kopen en toen moest ze weer terug. ‘Eigenlijk wou ik daar blijven. Het is zo mooi om daar te zijn. Je voelt je iemand anders, je zou dit iedereen gunnen, dat hoop je voor de toekomst. Maar het kost veel geld. Het is chique want alles wordt voor je gedaan, je hoeft alleen maar te bidden.’
Ook Marianne viel het niet licht: ‘Terug ging ik met de bus naar Bordeaux en kwam op het station daar terecht in een leger zuipende en kotsende Engelse voetbalhooligans. Verschrikkelijk. Gelukkig kon ik naar de Dordogne en afkicken bij twee vriendinnen die daar een camping hebben. En toen met het vliegtuig naar huis.’ Ook haar laat de ervaring niet los. ‘Later dit jaar ga ik een paar weken werken als gastvrouw in pelgrimage hotel bij het klooster in Roncevalles. Heb ik zin in.’ #

Anneke Hesp